ORIGINAL_ARTICLE
نقش قرینهی«سیاق» در نقد روایات تفسیری الدرالمنثور از منظر علامه طباطبایی
علامه طباطبایی در سراسر تفسیر المیزان توجه خاصی به قرینهی سیاق نموده است. یکی از موارد پرکاربرد ایشان در استناد به این قرینه؛ نقد دیدگاه مفسران از جمله اجتهادات سیوطی در بهرهگیری از روایاتِ تفسیر الدرالمنثور میباشد که با در نظرگرفتن مؤلفههای مختلف که غالباً منشعب از قرائن و قواعد قرآنی به ویژه قرینهی سیاق میباشد، بهرهگیری سیوطی از روایات تفسیری را به دلایلی از جمله: از بین بردن ارتباط موجود بین آیات، از بین بردن وحدت سیاق آیات، تجزیهی موضوع آیه به زمانها وحوادث مختلف، مطابقت نداشتن روایت با زمان نزول آیه، تفاوت لحن آیه و روایت، تعیین نادرست مرجع ضمایر، تعیین ناصواب مصادیق، معانی و مفاهیم آیات، تعیین و تطبیق ناصواب شأن نزول آیات، عدم ارتباط روایت با تفسیر آیه، بیگانگی روایت با سیاق آیه، تعیین نادرست مکی و مدنی بودن آیات، تعیین ناصواب ناسخ و منسوخ مورد بررسی و تحلیل انتقادی قرار داده است که نویسنده با ابزار کتابخانهای و با روش توصیف و تحلیل مباحث این نوشتار را کشف، استخراج و به شیوهی کنونی بیان نموده است.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13162_3c996ccd99c2fb20a2113ed63a191e33.pdf
2021-02-19
5
23
الدرالمنثورِ سیوطی
تفسیر المیزان
علامه طباطبایی
قرینهی سیاق
نقد روایات تفسیری
امان اله
ناصری کریموند
amannaseri@gmail.com
1
دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
مینا
شمخی
m_shamkhi@yahoo.com
2
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
شکافی بزرگ در تاریخ حدیث؛ بررسی وضعیت جریان «منع کتابت حدیث» در دوره حکومت امام علی علیه السلام
جریان «منع کتابت حدیث» از مهمترین پدیده های مطرح در تاریخ حدیث است که نگاه اجمالی و غرض ورزانه به آن، آسیب های زیادی را به حدیث وارد ساخته است. این نگاه اجمالی و غرض ورزانه، برخی از بازه های زمانی دوره صدر اسلام چون دوره حکومت امام علی علیه السلام را عمدا یا سهوا به مانند دوره های پیشین و پسین شمرده و وضعیت حدیث را در آن دوره، همانند دیگر دوره ها پنداشته است. حال آن که حدیث در این بازه زمانی پنج ساله، وضعیت کاملا متفاوتی باز می یابد؛ بگونه ای که امام شخصا در این حوزه، ورود مستقیم و غیر مستقیم دارند و با اقدامات ایجابی و سلبی گوناگونی، حیاتی دوباره به حدیث می دمند. برخی از این اقدامات عبارتند از: «توزیع حدیث بین مردم» ، «امر و تشویق به کتابت حدیث»، «مقابله با قُصّاص»، «امر به جلوگیری از فراموشی حدیث و سخنرانی از روی کتاب».
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13163_08bc614dc810db275aed76141edb328b.pdf
2021-02-19
25
40
تاریخ حدیث
منع حدیث
منع کتابت
امام علی
قُصّاص
جواد
سلمان زاده
j.salmanzadeh@hsu.ac.ir
1
دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی رویکرد هرمنوتیکی در پژوهش های تفسیری
هرمنوتیک به دلیل اینکه توجه خاصی به زبان و تفسیر متون دارد در مرکز توجه معاصرین قرار گرفته و آنچه حائز اهمیت است؛ داشتن نقش محوری مقوله فهم در مباحث هرمنوتیک است که نمی توان به راحتی از آن گذشت. فهم هرمنوتیکی برخلاف ادّعای برخی مبنی بر ابتکار آن از سوی غربیان، از دیرباز روش هایی از آن توسّط اندیشمندان مسلمان به کار گرفته شده است که کمتر مورد توجه محققان قرار گرفته لذا این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی اجمالی فهم روشمندانه، نه صرفاً هرمنوتیکی از کلام الهی در تحقیقات موجود پرداخته و به این نتیجه دست یافته؛ به موازات گسترش بحث های قرآنی، عالمان از فقیهان گرفته تا فیلسوفان و عارفان، از قرآن به فراخور فکر و دانش خود، برداشت های مختلفی داشته اند و موضع اصلی تفاوت برداشت ها را باید در روش مفسران جستجو کرد؛ زیرا روش های گوناگون، آراء تفسیری متفاوت را به وجود آورده است و تحقیق حاضر ادعا دارد با وجود روش های تفسیری موجود اعم از نقلی و عقلی که توانسته سطحی از معنا و مراد آیات را بدست آورد، هنوز پژوهشی مستقل در درک مفاهیم قرآن با رویکرد هرمنوتیکی به عنوان روش ثابت و مستقل تدوین نگردیده است.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13164_4cc099a61d6ac7f9dbb93a2031de4d13.pdf
2021-02-19
41
53
قرآن
هرمنوتیک
تفسیر
تاویل
پژوهش
فرزانه
علیزاده
falizadeh_89@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد یادگار امام
LEAD_AUTHOR
فاطمه سادات
حسینی میرصفی
mirsafy@yahoo.com
2
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد یادگار امام
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مواجهه شیخ طوسی با احادیث متعارض؛ (باب وقت المغرب ـ149ـ تا باب عددالفصول فی الاذان و الاقامه ـ 167)
حدیث، دومین منبع و مأخذ دین است که پس از قرآن، در شناختن و شناساندن اسلام و شکل گیری و بالندگی علوم اسلامی بیشترین سهم را دارد و به جرأت میتوان گفت که تعدادی از پرسشها دربارة اسلام، به حدیث و سنت برمیگردد و بررسی این پرسشها و دستیابی به قواعدی روشن ضروری به نظر میرسد. یکی از مواردی که در دانش حدیث و در قلمرو دانش اصول مطرح میشود، وجود احادیث متعارض است. اهمیت و بررسی و توجه به احادیث متعارض از آن جا نشأت میگیرد که دو حدیث متعارض روایت شده از معصوم (ع) را نمیتوان بهآسانی رها کرد.در این پژوهش، به نحوه مواجهه شیخ طوسی در حل تعارض احادیث باب وقت المغرب تا احادیث باب عددالفصول فی الاذان و الاقامه می پردازد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که مؤلف در این احادیث، راه جمع تعارض را نشان داده و در پرهیز از طرح روایات کوشش نموده است و از اینرو، درصدد است تا حد ممکن راهی برای جمع روایات بیابد.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13165_d813110086716a6f519137ad5a48bb5f.pdf
2021-02-19
55
76
استبصار
حدیث
تعارض
شیخ طوسی
مغرب
فرزاد
دهقانی
farzaddehghani91@yahoo.com
1
دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
رضوانه
دستجانی فراهانی
adastjani1@yahoo.com
2
دانشگاه علامه طباطبایی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل ساختار کارگفت سوره کوثر
کوثر با 3 آیه، کوچکترین سوره قرآن است. روایات و آرای تفسیری زیادی که درباره کلمات اصلی سوره (کوثر، صلات، نحر، ابتر) وارد شده، که گاهاً متعارضاند. پژوهش حاضر بر آن بوده است که با ابزار گردآوری کتابخانهای، و استفاده نظریه کارگفت و تحلیل لغوی، نقد حدیث، نظریه کارگفت و تفسیر قرآن به قرآن، به بررسی و نقد اقوال مطرح درباره کلمات سوره کوثر بپردازد. سؤالات پژوهش به مصداق اصلی کوثر، رابطه آن با مصادیق دیگر و معنای صحیح صلات، نحر و ابتر میپردازد. یافتههای پژوهش میگوید پیامبر (ص) دغدغه هدایت و شفاعت را توأمان داشته است. فاطمه (س) مصداق اصلی کوثر است و «حوض» با موضوع شفاعت اهل بیت (ع) در کنار پیامبر (ص)، تأویل کوثر در آخرت است. مراد از صلات و نحر، نماز شکری ویژه پیامبر (ص) با نشانی حاکی از خضوع یعنی بالاآوردن دستها در تکبیرهای نماز به ویژه تکبیرة الاحرام است. کاربست ساختار کارگفت نیز شأن و شخصیت زن را با نزول سوره کوثر با مصداقِ حضرت فاطمه (س) ارتقا داد و در جهتِ منزلت والای این لطفِ ویژه خداوند دستور داد نماز شکر بخواند و بالاترین و بهترین ثروتش را برخلافِ بافت نزول عقیقه کند.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13166_383d7ff1ae9ff36ee0c2b2b757a5f519.pdf
2021-02-19
77
100
سوره کوثر
حضرت فاطمه (س)
نحر
ابتر
نظریه کارگفت
محمد
مصطفایی
mostafaei60@gmail.com
1
دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سندی حدیث «مکارم الاخلاق»
مقاله حاضر پژوهشی است پیرامون تواتر معنوی و یا لااقل مستفیض بودن حدیث «مکارم الاخلاق» که با عبارت های گوناگون ولی با مضمون و محتوای واحد از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده است.علت بررسی حدیث مذکور، وجود برخی شبهات در رابطه با سند این روایت است. برخی در سند حدیث «مکارم الاخلاق» مناقشه کرده، بیان داشته اند حدیث مکارم الاخلاق در شیعه اصل معتبری نداشته و خاصه هم از عامه نقل کرده اند از طرفی اهل سنت هم از ابو هریره نقل کرده اند. عده ای هم در راستای تعارض دلالت محتوایی حدیث، با سایر وظایف پیامبران، در سند حدیث تشکیک کرده، و ضعف دلالت را، حاکی از ضعف سند حدیث گرفته اند.در این پژوهش در دو بخش، به بررسی سندیِ مصادر شیعه و سنی پرداخته شده است. هدف از این بحث، در کنار قرار دادن روایات مختلفِ عامه و خاصه، جهتِ اثبات تواتر معنوی و یا لااقل مستفیض بودنِ حدیث مکارم الاخلاق، از طریق روایاتِ «غیر ابو هریره» است.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13167_c0f91f5709dc1e524ac20408f8686d4f.pdf
2021-02-19
101
126
تواتر معنوی
سند حدیث
مکارم الاخلاق
خاصه
عامه
حسین
عارفی نیا
arefi1690071@gmail.com
1
سطح4حوزوی
LEAD_AUTHOR
مسلم
محمدی
mo.mohammadi@ut.ac.ir
2
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، رئیس دانشکده پردیس فارابی تهران، عضو انجمن کلام حوزه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی دیدگاه عدم دستیابی به مدلول برخی از آیات بدون آگاهی بر سبب نزول (با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان)
برخی از صاحب نظران علوم قرآنی بر این باور هستند که در بعضی از آیات قرآن بدون آگاهی بر سبب نزول امکان فهم وجود ندارد. با توجه به اینکه سخن حاضر با دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان که قرآن را در روشنگری و بیان خود نیازمند چیز دیگر نمیداند، مغایرت دارد؛ لذا ضرورت دیده شد، پژوهشی در نحوه تبیین آیات مورد بحث مولفان آثار علوم قرآنی در تفسیر المیزان صورت پذیرد. با توجه به ساختار پژوهش و کمیت آن، به احصای آیاتی پرداخته شد که بیشترین استناد توسط دانشمندان علوم قرآنی درباره بحث حاضر را داشته-اند. نتیجه تحقیق آنکه در تبیین معنای آیات ایشان متکی به ظاهر آیات و روش قرآن به قرآن است. با این وجود در آیاتی که سبب نزول به صورت روایت از معصوم(ع) نقل شده و ملاک احادیث معتبر را دارد، در نظریه تفسیری ایشان نمود دارد، بدین ترتیب که در استنباط مطلبی که آیه به صورت قطع بدان دلالت ندارد، دیدگاهی که روایات بدان اشاره دارند را تقویت میکند و با این بیان میتوان گفت که علامه طباطبایی در بیان آرای تفسیری خود متأثر از روایات معصومان(ع) بوده است و تا جایی که ظاهر آیه بدان دلالت دارد، مورد استناد ایشان قرار گرفته است.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13168_6317fabed4861f549cc9335400175f56.pdf
2021-02-19
127
147
تفسیر المیزان
امکان فهم
سبب نزول
تفسیر قرآن به قرآن
تاثیرپذیری از رویات
محمود
ابوترابی
jannat-ein@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم
AUTHOR
سیدمحمد
نقیب
amin200057@yahoo.com
2
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم
AUTHOR
عباس
یوسفی تازه کندی
valmoriat@mihanmail.ir
3
دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رمز گشایی حدیث حلال بودن مجردی در آخر زمان
در منابع حدیثی روایتی از پیامبر بزرگوار اسلام نقل شده است که فرمودند در آخر زمان بدلیل تنگی معیشت و در خواست های بی مورد از مرد خانواده و عدم توانایی اجابت آنها، از امر ازدواج دوری نمایید. در این تحقیق در صدد کنکاش و بررسی سخن پیامبر با روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای هستیم. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در منابع شیعه و سنی سند معتبری نداشته است و راویان آن ضعیف هستند و شارحان حدیث آن را نامعتبر دانسته اند. می توان گفت این روایت درصدد هشدار به جوانان است که در انتخاب همسر آینده توجه وافی را داشته باشند، همچنین آیات و روایات دیگر نیز در زمینه ازدواج (چه قبل و چه بعد از ازدواج) کدهای را ارائه داده اند و در این پژوهش آمده اند که اگر آنها مورد توجه قرار گیرند زندگی آینده با مشکل مواجهه نخواهد شد.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13379_e2d83d17d96e1700d80792aa4f54ed22.pdf
2021-02-19
149
172
حلت العزوبه
کدهای قبل و بعد از ازدواج
کفو در ازدواج
عزلت
افزایش رزق و روزی
جواد
نصیری وطن
javadnasirivatan@gmail.com
1
دکتری قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد و مدرس دانشگاه فرهنگیان
LEAD_AUTHOR
هادی
ایمانی
imanihadi2086@yaho.com
2
کارشناس ارشد قرآن و حدیث و کارمند آموزش و پرورش خراسان شمالی
AUTHOR
سیما
البوغبیش
s.albooghobysh2016@gmail.com
3
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران، اهواز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مضمون شیوة برخورد با لغزش کارگزار در نهجالبلاغه
نفی فساد و مبارزه با آن لازمة تحقق عدالت است. حکومت علوی، مظهر حکومت عدلی است که در آن جایی برای مسامحه در برابر لغزش و فساد وجود ندارد. امیرالمؤمنین علیبن ابیطالب علیهالسلام در مقام رهبر جامعة اسلامی، بر رعایت عدالت در کارگزاران خود نظارت داشتند و در برابر لغزش آنها بیتفاوت نبودند. ایشان در ابتدا با درنظر گرفتن تدابیری، از خطا و فساد کارگزار پیشگیری میکردند؛ اما درصورت ارتکاب خطا و لغزش، با وی برخورد میکردند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با تحلیل مضمون نامههای نهجالبلاغه خطاب به کارگزاران، به بررسی شیوة برخورد آن حضرت با کارگزارانی که از مسیر عدالت میلغزیدند، بپردازد. بر این اساس مضمون فراگیر شیوة برخورد با لغزش کارگزار در بخش نامههای نهجالبلاغه، از سه مضمون سازماندهندة اعتراض، ارشاد و عاقبت سوء تشکیل شده است که هر یک از مضامین پایه برخوردارند؛ ازجمله: امر به تقوا و آخرت-گرایی، بیان وظیفه و مسئولیت، خسران اخروی و دنیوی.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13181_0703439596c9ef6e3f54670511a42a3c.pdf
2021-02-19
173
193
"عدالت"
"کارگزاران"
"برخورد با لغزش"
"اعتراض"
"ارشاد"
زهرا
صرفی
sarfi@alzahra.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا سلام الله علیها- تهران
LEAD_AUTHOR
زینب
پورکاویان
poorkavian73@gmail.com
2
دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث- دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)- تهران- ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
امام علی و عثمان، مطالعه تاریخی و کلامی
بسیاری از اصحاب پیغمبر «صلی الله علیه و آله و سلم» در بی کفایتی عثمان اتفاق نظر داشتند و همین امر انگیزه ای برای مقابله آن ها با خلیفه شد. هر یک از مخالفین در برکناری عثمان از خلافت اقداماتی انجام دادند که در نهایت منجر به قتل او شد. آنچه به غلط میان برخی شهرت یافته دفاع امیرالمومنین «سلام الله علیه» از عثمان به وسیله امام حسن و امام حسین «سلام الله علیهما» است، در حالی که آن حضرت برای دفاع از جان خلیفه نسبت به فرزندان خود هیچ امری نداشتند و آنچه در میان برخی شهرت یافته با کلام آن حضرت تعارض دارد و از همه مهم تر با ادله امامت نیز سازگاری ندارد. حکومت عثمان یک حکومت طاغوت بود و خود او از ظالمین بود، دفاع از چنین شخصی اعانه بر اثم است و این با عصمت امام سازگاری ندارد.کلید واژه: عثمان، مخالفین، فساد، خلیفه، حکومت
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13171_ae24c1dbe982570324e68be0294aad9c.pdf
2021-02-19
195
207
عثمان
مخالفین
فساد
خلیفه
حکومت
دفاع
وحید
فضایلی
aghavahid.fazaeli@gmail.com
1
حوزه علمیه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی استنادات فقهی اهل بیت علیهم السلام به قرآن کریم در روایات
آنچه این تحقیق در صدد تبیین آن است نمونههای روایی از استنادات فقهی اهل بیت علیهم السلام در تبیین احکام مختلف فقهی و در ابواب مختلف مانند طهارت، نماز، روزه، حج، نکاح و حدود، به قرآن کریم است که در آنها ائمه علیهم السلام در مقام استدلال بر حکم فقهی موضوع، به آیه ای از قرآن کریم استناد نمودهاند. نتایج این تحقیق که به صورت کتابخانه ای و نرم افزاری و با تحلیل روایات صورت گرفته حاکی از این است که رجوع اهل بیت علیهم السلام به قرآن و استدلال به آن در بیان احکام و معارف، بدین جهت بوده که آن بزرگواران خواستهاند از جایگاه تعلیم، متعلمین را به نحوه دلالت آیات بر مقاصد فقهی، کلامی و.. ارشاد نمایند. همچنین ائمه هدی علیه صلوات الله اهتمام داشتهاند تا فقها و راویان حدیث را درباره رجوع به قرآن و استدلال به این کتاب مقدس ترغیب و تشویق نمایند و نیز در صدد اثبات این واقعیت محتوم بودهاند که هیچ گونه تحریفی در قرآن اتفاق نیفتاده است.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13172_c58ee1e4d80022290bcff98b5d3ac2d6.pdf
2021-02-19
209
225
استنادات
فقهی
تعلیم
استنباط
قرآن
مهدی
ساجدی
mehdisajedi85@yahoo.com
1
عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث
AUTHOR
حسام الدین
ربانی
hesamodinrabbani92@yahoo.com
2
عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد دیدگاه مرحوم غروی در تضعیف و ردّ مقبوله عمربن حنظله
مقبوله عمربنحنظله ازجمله روایات علاجیه ( عرض ) در حوزه اخبار متعارض و بحث ولایت فقیه است که فقها نوعاً به مضمون آن باورمند بودهاند، مرحوم غروی از اندیشمندان معاصر در کتاب فقه استدلالی، افزون بر سند، به مضمون این روایت اشکالاتی را وارد دانسته و آن را از مؤثرترین اخبار آحاد منحوله در ایجاد انحراف و کژی در اسلام و عامل اختلاف شیعه و اهل سنت قلمداد کرده است. این مقاله با بررسی سند روایت، دلایل ایشان را در نقد این حدیث تحلیل و باورمند گردیده که مقبوله عمربنحنظله بر اساس شرایط عینی و واقعی در زمان امام صادق (ع) در باب اختلاف الحدیث شکلگرفته و از سوی ایشان برای رفع تعارض احادیث و بهمنظور علاج بین آنها مطرح شده است لذا هر کدام از بخشهای آن با اصول و روایات دیگر پشتیبانی می شود نتیجه این که نفس این روایت هیچگاه در صدد ایجاد اختلاف بین شیعه و اهل سنت نبوده و این روایت با دلائل ارائه شده تضعیف نمی-گردد و نمیتوان یکباره آن را مردود اعلام کرد.
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13228_8724f67f3ecbb660222d6d2d2e443257.pdf
2021-02-19
227
249
مقبوله
عمربنحنظله
سید محمد جواد غروی
مخالفت عامه
ولایت فقیه
حدیث
زهرا
ترک لادانی
ztork77@gmail.com
1
دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
محمدرضا
حاج اسماعیلی
m.hajiesmaeili@ltr.ui.ac.ir
2
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان
AUTHOR