2024-03-29T01:21:49Z
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2203
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
تحلیل انتقادی کتاب «الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه» با محوریت احادیث مناقب امام علی (ع)
فریده
محمدزاده
در «الفوائد المجموعه» شوکانی احادیث موضوع کتب عامه مانند الموضوعات و اللئالی را جمع نموده، هرجاکه نقدی وارد است، از صحت حدیث دفاع نموده و هرجاکه از نظر وی نقدی وارد نیست، احادیث موضوع را معرفی نموده. در اکثر موارد به علت وجود فرد وضاعی در سلسله رجال، حکم به وضع حدیث داده و در مورد متن حدیث اظهار نظر نشده. سؤال مطرح شده این است که نظر وی درباره احادیث مناقب امام علی (ع) تا چه اندازهای از صحت برخوردار است؟ بررسیهای انجام شده نشان میدهد که نویسنده غیر از موارد کمی که از صحت حدیث دفاع نموده، در مواردی بدون ذکر هیچ علتی حدیث را موضوع شمرده و در مواردی دیگر تنها علّت وضع وجود یک فرد شیعی در رجال حدیث است، در صورتی که این احادیث در منابع معتبر روایی و تاریخی فریقین ذکر شده و نه تنها موضوع نیست، بلکه صحت آن نیز اثبات شده است.
احادیث جعلی
موضوع نگاری
مناقب امام علی (ع)
شوکانی
الفوائد المجموعه
2020
08
22
5
29
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13073_894ed8da0a1a89ca9fafe0a60fe3d0b1.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
تحلیل جایگاه و مختصات حدیثنگاری ابن عقدة با تکیه بر روایات تاریخی او
علی
احمدی
ابن عقده، یکی از محدثان زیدی است که بیش از سی عنوان کتاب نگاشته که اکثر آنان، به دست ما نرسیده است؛ هر چند محتوای بخشی، به وسیله عالمان، به ما رسیده است. در این مقاله تلاش شده است با توجه به احادیث بازمانده از ابن عقده، موقعیت علمی وی بررسی شود تا سهم وی در گسترش و انتقال علوم اسلامی، به خصوص تاریخنگاری مشخص شود. در این پژوهش، ثابت می شود که ابن عقده در مهمترین علوم اسلامی (اخلاق، تاریخ، تفسیر و فقه) کتاب نگاشته است که سهم تاریخ از همه آنها بیشتر است و آثار وی در این حوزه، در سه گرایش (تاریخ اسلام، رجال و تراجم و مناقبنگاری) تالیف شده است که سهم مناقب و فضائلنگاری، از آن دو گرایش دیگر، بیشتر است.
ابن عقده
آثار
علوم اسلامی
تاریخ
مناقبنگاری
2020
10
17
30
53
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_12994_2d470343fea1b46696c176e19de75015.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
«زینتگرایی و جوانی از منظر آیات قرآنی»
مهرناز
باشی زاده مقدم
علی
راد
مطابق آیهی:اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ(حدید/20)، برخی مفسران گرایشهای پنجگانهی، لعب، لهو، زینة، تفاخر و تکاثر را از جمله عمدهترین گرایشهای انسانی برشمرده و آنها را با پنج دورهی سنیِ حیات دنیوی انسان یعنی کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و کهنسالی مرتبط دانستهاند. در این میان گرایش «زینت» با دورهی جوانی، یعنی بهار عمر و زیباترین فصل حیات دنیوی انسان، متناظر است. مطلق زیبایی، از جمله معانی زینت است؛ و از منظر قرآن جوان که درنهایت قّوت و از سویی بالندگی و زیبایی جسمی مصداق تامّ زینت است. این پژوهش درصدد تبیین اوصاف زینتگرایی از منظر آیات قرآن و تفاسیر آنها، و پیوند این گرایش با شاخصههای دوران جوانی از دیدگاه روانشناسی رشد است. مطابق آیات قرآنی زینتگرایی محدود به بازهی سنی خاصی نیست، امّا ظهور و پدیداری این گرایش میتواند ایّام جوانی باشد.
ادوار حیات انسانی
جوانی
زینت
قرآن
2020
10
16
54
68
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_12995_d4bc6a31922a1d0fe6e20e3136bd2cf1.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
بازیابی منابع روایات کلامی امام رضا علیه السلام در کتاب کافی
فرشته
معتمد لنگرودی
سهیلا
جلالی کندری
جمیله
انصاری پور
کتاب کافی تألیف محمدبن یعقوب کلینی، نخستین کتاب از کتب اربعه شیعه است. کلینی روایات کتابش را از کتابها و اصول شیعیان گرفته و به تدوین آنها پرداخته است. این اصول و کتابها به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شد. یکی از راههایی که میتوان این منابع را بازسازی کرد، مراجعه به کتابهای فهرست نظیر نجاشی است. بخشی از روایات کافی، روایات کلامی معصومان علیهمالسلام است. در این پژوهه، با استفاده از کتب رجالی به بازیابی منابع کلینی در روایات کلامی امام رضا(ع) پرداخته شده تا اتقان و صحت این روایات کتاب کافی مبرهن گردد. تحلیل اسناد و محتوای روایات کلامی منقول از امام رضا علیه السلام در «کافی» نشان میدهد، کلینی در شناسایی منابع و استفاده از منابع دست اول نهایت دق. جریان فکری معتزله، جریان سیاسی عباسی و جریان درون مذهبی واقفیه برخی از این حساسیتها هستند.
امام رضا(ع)
کلینی
کافی
روایات کلامی
چالش امامت
2020
10
16
69
91
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_12996_a492f4ecade1ac73f3bf055e789610ea.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
جستاری پیرامون روایات خواص آب نیسان
سیدمحمدرضا
حسینی نیا
شریف
سالمی زاده
موضوع بیماری و مرگ همواره ذهن بشر را درگیر خود ساخته است و انسان برای شفای خویش از روشهای مختلفی بهره برده است؛ یکی از سادهترین و در دسترسترین روشهای درمانی مراجعه به آیات و روایات است؛ روایات پزشکی فراوانی در کتابهایی روایی شیعه و سنی نقل شدهاند که گاه برخی از این روایات از سند استواری برخوردار نیستند؛ دراین احادیث به شکل مبالغه آمیزی بر شفابخشی برخی از مواد تاکید شده است، به عنوان نمونه در حدیثی خواص بسیار فراوانی برای آب باران نیسان ذکر شده است؛ پژوهش حاضر به روش کتابخانهای و بابهرهمندی از طریقهی تحلیلی با تحلیل متن و سند روایات آب نیسان به این نتیجه رسیده است که این روایات علاوه بر اینکه از محتوای قابل قبولی برخوردار نیستند و در سند آنها مورد تردید است، با واقعیتهای علمی و پزشکی نیز تعارض دارند.ر به روش کتابخانهای و بابهرهمندی از طریقهی تحلیلی با تحلیل متن و سند روایات آب نیسان به این نتیجه رسیده است که این روایات علاوه بر اینکه از محتوای قابل قبولی برخوردار نیستند و در سند آنها مورد تردید است، با واقعیتهای علمی و پزشکی نیز تعارض دارند.
نیسان
روایات
خواص
2020
08
22
92
109
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13077_3c9e52466ef3b61d772ce277199ebe57.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
طریق یا اصیل بودن عقل نزد شیخ مفید
محمد رضا
آرمیون
تحول علمی شیخ مفید همواره مورد گفتگو و بحثهای گستردهای بوده است که موافقان و مخالفانی را به دنبال داشته است. از جمله مسائلی که موجب تشدید انتقادات علیه ایشان بویژه از سوی اخباریان بوده است، شدّت گرایش وی به «عقل» است. ما مدعی هستیم که برای رعایت انصاف در نقد، لازم است اولا بر پایهی عبارت های منسوب به ایشان طریق یا اصیل بودن عقل نزد شیخ، روشن گردد و ثانیا دیدگاههای کلان ایشان در حوزهی تعاملات عقل و نقل دیده شود سپس عملکرد ایشان در مقابل مبانی مورد نظر ایشان ارزیابی گردد. در این نوشته با طرح اجمالی دو نکتهی نخست سعی شده بستر و زمینهی مناسب برای نقد منصفانهی آثار ایشان عملکرد ایشان در نگاشته های انتقادی دیگر فراهم گردد.
"عقل"
"طریقیت"
"شیخ مفید"
2020
10
16
110
127
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13074_c7812bb21f65ceeee33c7fb31577638b.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
معنا شناسی عبارت «طول امل» در روایات
بهاره سادات
فاطری رضوانی
علی
صفری
آرزو و امید، موتور حرکت انسانها و علت ساختن آینده است. برای ایجاد تحرک در اجتماع و پیشرفت به سوی آیندهای درخشان، باید امید را در دل انسانها زنده نگه داشت. با وجود این، در بسیاری از روایات، از آرزو و به خصوص «طول امل» نهی شده و از آن به عنوان ضایع کنندهی عمل، فریب دهنده و از یاد برندهی آخرت یاد شده است؛ توجه صرف به ظاهر این روایات این دیدگاه را تقویت میکند که انسان نباید آرزویی برای آینده داشته باشد و برنامه ریزی برای زندگی بهتر، باعث فراموشی یاد خدا و قساوت قلب میشود. مقالهی حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای، ابتدا با بررسی لغوی امل، سپس کاوش در روایات صادره از معصومین(علیهمالسلام) نشان میدهد که طول امل، با به فکر آینده بودن و برنامهریزی کردن برای آن تفاوت دارد و به معنای طولانی دیدن عمر و دور دیدن مرگ است؛ که در این صورت انسان کارهای دنیوی و اخرویاش را به تأخیر میاندازد و در آخر آنها را ضایع میکند. طول امل و تسویف، تقویت کننده یکدیگرند. فراموشی آخرت، قساوت قلب و خاموش شدن عقل از پیامدهای طول امل است.
امل
آرزو
طول امل
تسویف
روایات
2020
10
16
128
147
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_12999_d296ae9d4d366dd333abfb3fbd727da4.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
تدوین احادیث قدسی در فریقین؛ تأملی در کتاب جواهر السنیة
فرهاد
رحمان پور
علی
صنایعیان
تدوین و نگارش کتاب های مختص به احادیث قدسی که در میان اهل سنت از حدود قرن ششم آغاز و به شکل یک جریان ادامه یافت، در میان شیعیان تا حدود زیادی به نگارش کتاب «جواهر السنیة» خلاصه گردید. کتابی که قرنها پس از تدوین نخستین کتب مشابه اهل سنت و با تأثیر از آن جریان و با هدف گردآوری احادیث قدسی، ترویج مذهب و نشر مواعظ این احادیث نگاشته شد. در این پژوهش پس از بررسی مفهوم حدیث قدسی و سیر نگارش آن در فرقین، کتاب مذکور بر مبنای سه محور اصلی یعنی هدف مؤلف از نگارش، مهمترین ویژگی احادیث قدسی و منابع روایات، مورد بررسی قرار می گیرد. بر این اساس در کنار نقاط قوت کتاب، مواردی همچون عدم تعریف جامع و مانع حدیث قدسی، عدم رجوع دقیق به منابع اصلی اهل سنت و وجود احادیث و منابع با اعتبار کمتر، از نقاط ضعف کتاب شمرده می شود.
جواهر السنیة
شیخ حر عاملی
حدیث قدسی
حدیث الهی
الهام
2020
10
16
148
169
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13000_d0fc0d1f3258bc30d3f7b5944e31561e.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
واکاوی سندی و محتوایی «الصلاة معراج المؤمن»
محسن
زارع پور
یکی از عبارات مشهور در افواه عوام و خواص، عبارت «الصلاة معراج المؤمن» است. این عبارت در علوم مختلف به انحاء گوناگون مورد استناد و استفاده قرار گرفته است؛ از این رو، این نوشتار ضمن اشاره به موارد استناد به این عبارت، در صدد بررسی سندی و محتوایی آن بر آمده است. عبارت مورد بحث، در میان دانشمندان و نویسندگان دینی، با دو رویکرد عمده مواجه است: برخی آن را روایت تلقّی کرده و به پیامبر اکرم نسبت میدهند؛ در مقابل برخی آن را عبارتی برداشت شده از روایات یا درایتی از برخی علمای متأخّر میدانند. گرچه در کتب غیر روایی این عبارت روایت تلقّی شده است، لکن پژوهش نگارنده نشان از آن دارد که چنین عبارتی در هیچ یک از کتب روایی فریقین به عنوان روایت نقل نشده است.؛ تنها مرحوم مجلسی در کتاب اعتقادات خود آن را بدون ذکر سند، به پیامبر اکرم نسبت داده است؛ در تفسیر محتوای عبارت نیز چهار رویکرد در این نوشتار نقل و مطرح شده است؛ لکن به نظر نگارنده تفسیر صحیح آن همان تلقّی رایج است که معراج اسم آلت بوده و معنای نهایی عبارت چنین خواهد بود: «نماز وسیله عروج و تعالی روحی مؤمن است.»
نماز
معراج مؤمن
آثار نماز
احادیث مشهور
الصلاة معراج
2020
10
16
170
195
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13001_9b38a1279552e2fc9992c02508b275c5.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
اعتبارسنجی سندی و دلالی حدیث «یرجح مداد العلماء على دماءالشهداء» از منابع فریقین
حسین
جدی
مصطفی
نیرومند
منصور
پهلوان
سهیلا
پیروزفر
در منابع دینی فریقین این حدیث از شهرت و کثرت نقل، استعمال و استناد بسیاری برخوردار است. اکثر محدثان و شارحان به دلیل اغماض از بخش ابتداییِ آن، تقطیع نامناسب، نقل به معنا و دخالت ارتکازات ذهنی در فرآیندِ فهمِ دلالی آن، برداشت های متفاوت و گاه متعارضی از حدیث ارائه نموده اند. این مقاله، با بیان کیفیت و چگونگی«وضع موازین» در قیامت، تبیین مفهوم «ترجیح» و تفاوت آن با «تفضیل»و شرح مراد معصوم (ع) از عالمان در عبارت «مداد العلما» در صدد ایضاح مدلولِ حدیث است. از این رو، پس از واکاوی دقیق متنِ حدیث در منابع فریقین و توجه به سند و دلالت آن، با رویکردی توصیفی-تحلیلی، با معرفی نمودنِ معصومان(ع) بهمثابه معیارِ حقیقی موازین در گستره قیامت و تاکید بر معنای «ترجیح»-نه تفضیل یا تفوق- و توجه به کاربست آن در حدیث، رجحان جوهرعالمان برخون شهیدان را رهآورد نوعی نسبتسنجی میان مداد علماء و دماء شهدا با معیارهای توزین باید برشمرد. همچنین، این ویژگی را صرفاً شامل دانشمندانی باید دانست که در متون دینی به آنها «عالمان ربّانی» اطلاق میشود که علاوه بر روایت و وراثت علوم انبیاء، پیوندی وثیق با خدای سبحان برقرار نمودهاند.
شهید
موازین
مداد العلماء
دماء الشهداء
عالمان ربانی
2020
10
16
196
224
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13003_d34cbdeb350a763f8d319b7eebc6a9ef.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
نقش سیاق در فهم احادیث مشکل
امید
پیشگر
یاسین
پورعلی
سید مرتضی
امیری ارجمند
یکی از دشواریهای پژوهش در حدیث، روایاتی هستند که به دلایلی دسترسی به مراد از آنها آسان نیست. برای فهم این روایات که از آنها به «حدیث مشکل» یاد میشود دانشوران حدیث، راهکارهای گوناگونی به مانند تشکیل خانواده حدیث و بررسی آسیبهای رایج در نقل حدیث را ارائه کرده و به کار بستهاند. استفاده از سیاق یکی از استوارترین و کارآمدترین ابزارهای حل این مشکل است که کاربست آن، افزون بر اینکه مختص به زبان خاصی نیست پیشنیهای کهن در فهم سخنان به ظاهر نامفهوم در بین عموم مردم دارد. استفاده فراگیر و دیرین از این قرینه هرگز به معنای نبود ضابطه در کاربست آن نیست؛ بلکه بر قواعدی استوار است. از سیاق در پژوهشهای تفسیری فراوان سخن گفتهاند و بدان استناد کردهاند؛ اما در فهم حدیث به ویژه حدیث مشکل، کمتر به آن توجه شده است. در این نوشته تلاش شده پس از تعریف و تبیین حدود آن، ارزش و چگونگی کاربستش در قالب تطبیق بر نمونههایی ارائه گردد.
سیاق
مشکلالحدیث
قرائن فهم
فقه الحدیث
دلالة الاقتضاء
2020
10
16
225
239
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13032_c7de69f2f2e51b28e70124a01bd36956.pdf
نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه
۲۳۲۲-۳۸۲۰
۲۳۲۲-۳۸۲۰
1399
15
29
شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و بررسی ماجرای ذوالشهادتین
زهره
نریمانی
سکینه
مووینه
جعفر
فیروزمندی بندپی
پژوهشبا هدف شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و بررسی ذوالشهادتین انجام شده است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی با رجوع به روایات و منابع به شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و طرح منقولاتی در خصوص تخریب شخصیت این صحابی، و در نهایت نقد ماجرای ذوالشهادتین پرداخته شده است.منابع رجالی و روائی خبر از وثاقت و جلالت شأن و مخالفت خزیمه با سقیفه دارند. همین سبب شده تا معاندان به تضعیف جایگاه و شک در حقانیت حضرت علی در جنگها، و برساختن شخصیتی دروغین همنام ایشان، به تخریب وجهه این صحابی روی آورند. در این مقاله ضمن نقد و شناساندن این نیرنگ، به نقد روایت ذوالشهادتین، هم پرداخته شده. این روایت هر چند در کتب شیعه و سنی نقل شده، اما با توجه به بررسیهای متنی و سندی، از نظر سند روایت مقطوع و مرسل بوده و برخی از راویان آن در شمار ضعفا قرار داشته و مجهول بوده و توثیق نشدهاند. با آیات قرآن و شأن پیامبر نیز در تعارض است. بررسی استفاده از ذوالشهادتین بودن خزیمه در جریانات تاریخی این احتمال را تقویت مینماید که این ماجرا جعلی از سوی دستگاه خلافت جهت اعتبار بخشیدن به ماجرای جمعآوری قرآن توسط خلفا باشد.
خزیمه بن ثابت انصاری
ذوالشهادتین
شخصیت شناسی
بررسی متنی
سندی
2020
08
22
240
262
https://hadithvaandisheh.qhu.ac.ir/article_13007_1f541fc3fab4c3f047a51fd989dc28c4.pdf