مصداق شناسی قانون گریزی خلیفه سوم و تاثیر آن در انحطاط جامعه از منظر نهج البلاغه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد نهج البلاغه دانشگاه بیرجند

2 استادیار دانشگاه بزرگمهر قائنات

چکیده

چکیده
قانون‌گریزی، از مهم ترین عواملی است که جامعه را به سوی انحطاط، سوق می‌هد. لذا امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه مصادیق آن را مورد اشاره و بررسی قرار داده‌اند. واکاوی قانون‌گریزی‌های دوران عثمان،از این جهت که تصویری از زمینه‌ها و عوامل انحراف جامعه و انحطاط آن را نشان می دهد، اهمیت دارد. عثمان از اجرای بعضی از قوانین خودداری نمود،یا قانون را به صورتی که مطابق منفعت و خواست خود می‌دید تفسیر کرد. او، در انتخاب کارگزاران و تقسیم بیت‌المال و توجه به اعتراضات مردم، قوانین پذیرفته‌شده اسلامی که منبعث از احکام قرآن وسنت پیامبرﷺ بود را کنار نهاد.اقدامات او، باعث بروز نشانه‌های انحطاط و ایجاد نارضایتی عمومی شد. پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش قانون‌گریزی در انحطاط جامعه از منظر نهج‌البلاغه تدوین شده و موضوع، به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته‌است.نتایج پژوهش، وجود رابطه معنا دار بین قانون‌گریزی‌های عثمان و انحطاط جامعه را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم
2. ابن‏ابی‏الحدید، عبدالحمید بن هبه الله. (1379).جلوه تاریخ در شرح نهج‏ البلاغه، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی؛
3. ------- (1340). شرح نهج البلاغه، تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه آیت ‏الله مرعشی نجفی؛
4. ابن خلدون. (1363). تاریخ ابن خلدون، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی؛
5.ابن میثم، میثم بن علی. (1375). شرح نهج‏ البلاغه، ترجمه: قربانعلی محمدی مقدم و دیگران، مشهد: بنیاد پژوهش‏های آستان قدس رضوی؛
6. ابوالقاسمی، محمدجواد. (1383). موج در موج (بازشناسی فتنه از منظر امام علی (ع))، تهران: عرش‏پژوه؛
7. امینی، عبدالحسین. (1368). الغدیر، ترجمه: جلال الدین فارسی و دیگران، تهران: بنیاد بعثت؛
8. دلشاد تهرانی، مصطفی. (1377). حکومت حکمت (حکومت در نهج‏ البلاغه)، تهران: خانه اندیشه جوان؛
9. ---- -- (1387). کاخ تباهی (ریخت شناسی خودکامگی در نهج‏ البلاغه)، تهران: انتشارات دریا؛
10. ------- (1). (1390). تراز حیات (ساختارشناسی عدالت در نهج‏ البلاغه)، تهران: انتشارات دریا؛
11. ------- (2). (1390). تفسیر موضوعی نهج‏ البلاغه، قم: خانه انتشارات دفتر نشر معارف، چاپ سی‏ام؛
12. دهخدا، علی اکبر. (1377)، لغت نامه، تهران: موسسه انتشارات و چاپ روزنه؛
13. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود. (1364). اخبارالطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشرنی؛
14. سید رضی، محمد ‏بن حسین. (بی‏تا). نهج‏ البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم: دارالهجره؛
15. طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی؛
16. قرائتی، محسن. (1387). تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن؛
17. قرشی بنایی، علی اکبر. (1412ق). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب ‏الاسلامیه؛
18. مفید، محمد بن نعمان. (1367). نبرد جمل، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی؛
19. مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام (شرح تازه‏ و جامعی بر نهج‏ البلاغه)، تهران: دار الکتب الاسلامیه؛
20. مسعودی، علی‏بن حسین (1344)، مروج ‏الذهب و معادن‏الجوهر، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب؛
21. ------- (1409ق). مروج ‏الذهب و معادن ‏الجوهر، تصحیح: یوسف اسعد داغر، قم: موسسه دارالهجره؛
22. نصیری، محمد. (1381). امام علی (ع) و پرسش‏های فراروی، قم: انتشارات موسسه فرهنگی سماء؛
23. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله. (1358). منهاج‏البراعه فی شرح نهج‏ البلاغه، تصحیح: سیدابراهیم میانجی، تهران: مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم؛
24. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب. (1371). تاریخ یعقوبی، ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم؛
25. جوادی آملی، عبدالله. (1385). علل پیشرفت و انحطاط جامعه از منظر آموزه‏های اسلامی، مجله پاسدار اسلام، شماره298
26. حق‏پناه، رضا (1377)، «جایگاه قانون و قانون‏گرایی در قرآن»، پژوهش‏های اجتماعی اسلامی، شماره 14، صص 253 – 278؛
27. پروین، فرهاد. (1392). «قانون‏گریزی نقض متقابل حقوق شهروندی»، پژوهش‏های اجتماعی اسلامی، شماره 2، صص 175 – 186؛
28. علی‏بابایی، یحیی و فیروزجائیان، علی‏ اصغر. (1388). «تحلیل جامعه‏شناختی عوامل مؤثر بر قانو‏گریزی»، دانش انتظامی، شماره 45، صص 7 – 58؛
29. نادری، امیر. (1380). «آسیب‏شناسی حکومت‏ها و جوامع از دیدگاه امام علی (ع)»، دانش اجتماعی، شماره 9، صص 11 – 57؛
30. نقیبی، فاطمه. (1379). «عوامل سقوط و انحطاط حکومت‏ها از دیدگاه نهج‏ البلاغه»، فقه و حقوق خانواده، شماره 20، صص 79 – 95.