تحلیل جایگاه و مختصات حدیث نگاری ابن عقده؛ با تکیه ‌بر روایات تاریخی او

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

پژوهشکده حج و زیارت - مسئول کتابخانه

چکیده

ابوالعباس، احمد بن محمد بن سعید بن عقده، یکی از محدثان زیدی قرن سوم و چهارم هجری است که بیش از سی عنوان کتاب، در حوزه‌های گوناگون علوم اسلامی نگاشته که اکثر قریب به اتفاق آنان، از بین رفته است؛ هرچند محتوای بخشی از آثار وی، در آثار بعدی آمده است. در این مقاله تلاش شده با توجه به احادیث بازمانده از ابن عقده در کتاب‌های گوناگون، موقعیت حدیثی و علمی وی بررسی شود تا مشخص شود او چه سهمی در گسترش و انتقال علوم اسلامی داشته است. در نهایت در این پژوهش، اثبات می‌شود ابن عقده در مهم‌ترین حوزه‌های اسلامی (اخلاق، تاریخ، تفسیر و فقه) کتاب نگاشته که سهم تاریخ، از همۀ آن‌ها بیشتر است و در حوزۀ تاریخ، در سه گرایش (تاریخ اسلام، رجال و مناقب نگاری) تألیف شده که سهم مناقب نگاری، از آن دو گرایش دیگر، بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. ابن اثیر، محمد. (بی‌تا). أسد الغابة، تهران: موسسه اسماعیلیان.
    2. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1398ق). التوحید، تصحیح هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    3. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1362). الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفار، قم: جامعه مدرسین‏ حوزه علمیه قم.
    4. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (1416ق). لسان المیزان، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    5. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (1415ق). تهذیب التهذیب، تحقیق صدقی جمیل عطار، بیروت: دارالفکر.
    6. ابن شهر آشوب، محمد بن علی. (بی­تا). معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و اسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، بیروت، دارالاضواء.
    7. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، (بی‌تا). المناقب فی آل ابی طالب (ع)، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و محمدحسین آشتیانی، قم: علامه.
    8. ابن طاووس، علی بن موسی. (1400). الطرایف فی معرفة مذاهب الطوایف، قم: خیام.
    9. ابن طاووس، علی بن موسی. (بی‌تا). سعد السعود للنفوس منضود، قم: دارالذخائر.
    10. ابن طاووس، علی بن موسی. (1409ق). فتح الأبواب بین ذوی الألباب و بین رب الأرباب، تصحیح محمد خفاف، قم، مؤسسة آل البیت (ع).
    11. ابن طاووس، علی بن موسی. (1376). محاسبة النفس، با تصحیح شهید ثانی و کفعمی، تهران: مرتضوی.
    12. ابن عساکر، على بن حسن. (1415ق). تاریخ مدینة دمشق، چاپ اول، بیروت: دارالفکر.
    13. ابن ماکولا، احمد. (بی‌تا). إکمال الکمال، قاهره: دارالکتب الاسلامی.
    14. ابوالفرج اصفهانی. (1415ق). الاغانی، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.
    15. آقا بزرگ تهرانی. (بی‌تا). الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    16. حلی، حسن بن علی بن داوود. (1342). الرجال، تهران: دانشگاه تهران.
    17. حلی، حسن بن یوسف. (1417). خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، قم: موسسه نشر اسلامی.
    18. خطیب بغدادى، احمد بن على. (1417ق). تاریخ بغداد أو مدینة السلام، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    19. خطیب بغدادی، احمد بن علی. (1430ق). الکفایة فی علم الروایة، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    20. ذهبی، محمد بن احمد. (1406). سیر أعلام النبلاء، بیروت: موسسة الرسالة.
    21. زراری، ابوغالب. (1399). رساله فی آل اعین، بیروت: چاپخانه الربانی.
    22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (بی‌تا). الفهرست، نجف: المکتبة المرتضویة و مطبعتها.
    23. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1414). الامالی، قم: دارالثقافة.
    24. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1407). تهذیب الأحکام، تحقیق حسن خرسان موسوی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    25. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1381). رجال الطوسی، نجف: منشورات المکتبة و المطبعة الحیدریة.
    26. کلبرگ، اتان. (1371). کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، مترجمان سید علی قرائی و رسول جعفریان، چاپ اول، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
    27. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی. (1413). رجال النجاشی، قم: موسسة النشر الاسلامی.