تدوین احادیث قدسی در فریقین؛ تأملی در کتاب جواهر السنیة

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد واحد اصفهان (خوراسگان)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم

چکیده

تدوین و نگارش کتاب های مختص به احادیث قدسی که در میان اهل سنت از حدود قرن ششم آغاز و به شکل یک جریان ادامه یافت، در میان شیعیان تا حدود زیادی به نگارش کتاب «جواهر السنیة» خلاصه گردید. کتابی که قرنها پس از تدوین نخستین کتب مشابه اهل سنت و با تأثیر از آن جریان و با هدف گردآوری احادیث قدسی، ترویج مذهب و نشر مواعظ این احادیث نگاشته شد. در این پژوهش پس از بررسی مفهوم حدیث قدسی و سیر نگارش آن در فرقین، کتاب مذکور بر مبنای سه محور اصلی یعنی هدف مؤلف از نگارش، مهمترین ویژگی احادیث قدسی و منابع روایات، مورد بررسی قرار می گیرد. بر این اساس در کنار نقاط قوت کتاب، مواردی همچون عدم تعریف جامع و مانع حدیث قدسی، عدم رجوع دقیق به منابع اصلی اهل سنت و وجود احادیث و منابع با اعتبار کمتر، از نقاط ضعف کتاب شمرده می شود.

کلیدواژه‌ها


ـ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، به تحقیق محمد ابراهیم، چاپ اول، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق.
ـ ابن حجر هیثمی، شهاب الدین احمد بن محمد، الفتح المبین بشرح الاربعین، به شرح احمد جاسم محمدالمحمد و دیگران، چاپ دوم، بیروت: دارالمنهاج، 1430ق.
ـ ابوالبقاء، ایوب بن موسی، الکلیات، به تحقیق عندنان درویشی، و محمد المصری، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1419ق.
ـ احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، به تحقیق وصی الله محمد عباس، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1403ق.
ـ احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، به تحقیق شعیب الارنؤوط و دیگران، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1421ق.
ـ احمد بن مبارک، الابریز فی کلام سیدی عبدالعزیز الدباغ، چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العلمیة، 1423ق.
ـ آقابزرگ تهرانی، محمد حسین، الذریة الی تصانیف الشیعة، چاپ دوم، بیروت: دارالاضواء، 1403ق.
ـ بهایی عاملی، محمد بن حسین، الوجیزة، فی علم الدرایة، قم: بی نا، 1398ق.
ـ بهبودی، محمد باقر، گزیده کافی، چاپ اول، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1363ش.
ـ جعفری، یعقوب، «حدیث قدسی چیست؟»، درس‌هایی از مکتب اسلام، بهمن 1382، سال 43، شماره 11.
ـ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، به تصحیح محمد شرف الدین یالتقایا، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
ـ خوارزمی، موفق بن احمد بن محمد مکی، المناقب، به تحقیق مالک محمودی، چاپ دوم، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1411ق.
ـ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة، به تحقیق کاظمی خلخالی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دهقان، 1380ش.
ـ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة، ترجمه کاظمی خلخالی، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات دهقان، 1392ش.
ـ صبحی صالح، علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه و تحقیق: عادل نادرعلی، چاپ چهارم، قم: سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه، 1388ش.
ـ صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول الکافی، به تحقیق خواجوی، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی: 1383ش.
ـ طریحی، فخر الدین، جامع المقال، به تحقیق محمدکاظم طریحی، چاپ اول، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1432ق.
 ـ طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعه و اصولهم، به تحقیق طباطبایی، چاپ اول، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی‏، 1420ق.
ـ عزیة، علی طه، «صور من افتراء‌ات المستشرق جراهام علی الاحادیث القدسیة»، الشریعة و الدراسات الاسلامیة، جمادی الآخر، 1414ق.
ـ عطیه، محیی‌الدین؛ صلاح‌الدین حنفی و محمدخیر رمضان یوسف، دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة، چاپ اول، بیروت: دار ابن حزم، 1416ق.
ـ علیشاه، مرضیه، بررسی درون مایه های اخلاقی کتاب «جواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة»، کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، 1391ش.
ـ غزالی، ابوحامد، محمدبن‌محمد، المواعظ فی الاحادیث القدسیة، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، چاپ دوم، قاهره: الدار المصریه اللبنانیة، 1413ق.
ـ القاسمی، محمد جمال الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، به تحقیق مصطفی شیخ مصطفی، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرساله، 1425ق.
        ـ قربانی، محمد مهدی، بررسی احادیث قدسی در کتب اربعه شیعه، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، 1387ش. 
ـ مامقانی، عبدالله بن محمد حسن، مقباس الهدایة، به تحقیق محمدرضا مامقانی، چاپ اول، قم: دلیل ما، 1385ش.
ـ مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول، به تحقیق رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران: دارالکتب السلامیة، 1404ق.
ـ معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، چاپ سیزدهم، تهران: کویر، 1392ش.
ـ مقریزی، تقی الدین ابومحمد، احمد بن علی، امتاع الاسماع، به تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1420ق.
ـ میرداماد، محمدباقر بن محمد، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، چاپ اول، قم: دارالخلافة، 1311ق.