یکی از عبارات مشهور در افواه عوام و خواص، عبارت «الصلاة معراج المؤمن» است. این عبارت در علوم مختلف به انحاء گوناگون مورد استناد و استفاده قرار گرفته است؛ از این رو، این نوشتار ضمن اشاره به موارد استناد به این عبارت، در صدد بررسی سندی و محتوایی آن بر آمده است. عبارت مورد بحث، در میان دانشمندان و نویسندگان دینی، با دو رویکرد عمده مواجه است: برخی آن را روایت تلقّی کرده و به پیامبر اکرم نسبت می‌دهند؛ در مقابل برخی آن را عبارتی برداشت شده از روایات یا درایتی از برخی علمای متأخّر می‌دانند. گرچه در کتب غیر روایی این عبارت روایت تلقّی شده است، لکن پژوهش نگارنده نشان از آن دارد که چنین عبارتی در هیچ یک از کتب روایی فریقین به عنوان روایت نقل نشده است.؛ تنها مرحوم مجلسی در کتاب اعتقادات خود آن را بدون ذکر سند، به پیامبر اکرم نسبت داده است؛ در تفسیر محتوای عبارت نیز چهار رویکرد در این نوشتار نقل و مطرح شده است؛ لکن به نظر نگارنده تفسیر صحیح آن همان تلقّی رایج است که معراج اسم آلت بوده و معنای نهایی عبارت چنین خواهد بود: «نماز وسیله عروج و تعالی روحی مؤمن است.»
ابن اثیر جزری, مبارک بن محمد. 1367. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. چهارم. تدوین توسط طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن انباری, عبد الرحمن بن محمد . 1428. الإنصاف فی مسائل الخلاف بین النحو البصریین و الکوفیین. اول. بیروت: المکتبة العصریة.
ابن درید, محمد بن حسن. 1407. جمهرة اللغة. اول. بیروت: دار العلم للملایین.
اردکانی, مرتضی بن محمد. 1402. رسالة فی العدالة. اول. قم: مؤلّف.
اشتهاردی, علی پناه. 1417. مدارک العروة. اول. تهران: دارالأسوة.
امیل بدیع یعقوب. 1367. موسوعة النحو و الصرف و الإعراب. اول. بیروت: دارالعلم للملایین.
انصاریان, حسین. 1385. تفسیر حکیم. اول. قم: دار العرفان.
آلوسی, محمود بن عبدالله. 1415. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. اول. بیروت: دارالکتب العلمیّة منشورات محمدعلی بیضون.
آملی, میرزا هاشم. 1406. المعالم المأثورة. اول. تدوین توسط محمد علی اسماعیل پور قمشه‌ای. قم: مؤلّف.
)