روش های نقلی استنباط در مدرسه کلامی شیراز

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانشجوی دکتری کلام امامیّه دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

در مقاله حاضر که به شیوه کتابخانه‌ای و توصیفی گردآوری شده، روش نقلی استنباط گزاره‌های کلامی در مکتب شیراز بررسی شده است. مکتبی که برای مدت سه قرن یعنی قرون هشتم، نهم و دهم کانون اصلی جمعی از متفکران و بزرگانی چون میر سید شریف جرجانی، صدرالدین دشتکی، جلال الدین دوانی، غیاث الدین منصور دشتکی، محقق خفری و ... بود. در مدرسه عقل گرای شیراز، نقل با دو شرط معتبر و مثبت گزاره اعتقادی می‌باشد: اولاً، متواتر و یا حداقل مشهور باشد و ثانیاً، دلیل عقلی دیگری با نقل در تعارض نباشد. فقط در یک صورت با وجود معارض عقلی، نقل مقدم است و آن در جایی است که نقل اثبات کننده ضروریات دین باشد. در این مورد نقل، قطعاً مقدم خواهد بود. در روش‌های نقلی استنباط، عقل، نقش خادم را در تأیید قابلیت استنباط روش‌های نقلی دارد. ازجمله روش‌های نقلی استفاده شده می‌توان به نقل متواتر و مشهور، تمسّک به ظواهر کلام، استلزامات نقلی، اعتباربخشی نقل توسط عقل و منقولات ضروری دین اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن منظور، (1405 ق)، لسان العرب، نشر ادب الحوزه.
  2. المقری الفیومی، احمد بن محمّد بن علی، (1414 ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، نشر دار الهجره.
  3. ابن بابویه، محمّد بن على، (شیخ صدوق) (1398 ق)، التوحید‏، ‏قم: جامعه مدرسین‏.
  4. آخوند خراسانى، محمّد کاظم بن حسین‏، (1390 ق)، کفایة الأصول، قم: مؤسسه آل البیت‰.
  5. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1390 ش)، جلال الدین دوانی فیلسوف ذوق المتألّه، تهران: نشر هرمس.
  6. خفرى، شمس الدین، (1382 ش)، تعلیقه بر الهیات شرح تجرید‏، تهران: میراث مکتوب‏.
  7. دشتکی، غیاث الدین منصوربن صدرالدین محمّد، (1391 ش)، شفاء القلوب و تجوهر الاجسام، تحقیق: علی اوجبی، تهران: نشر موزه و مرکز اسناد.
  8. دوانی، جلال الدین و میر محمّد باقر داماد، (بی‌تا)، الرسائل المختارة، تصحیح: احمد تویسرکانی، اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین‏.
  9. دوانى، جلال الدین و  ملا اسماعیل خواجوئى، (1381 ش)، ‏ سبع رسائل، تهران: میراث مکتوب‏.
  10. دشتکی، غیاث الدین منصوربن صدرالدین محمّد، (1385 ش)، اشراق هیاکل النور لکشف ظلمات شواکل الغرور، تحقیق: علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
  11. رضوی، رسول، (1396 ش)، تاریخ کلام امامیه، قم: دارالحدیث.
  12. سید مرتضی، علی بن حسین، (1363 ش)، الذریعة الی اصول الشریعة، تحقیق: ابوالقاسم گرجی، تهران.
  13. شعرانى، ابو الحسن، (1372 ش)، شرح فارسى تجرید الاعتقاد‏، ‏ تهران: انتشارات اسلامیه‏.
  14. شیخ مفید، محمّدبن محمّد، (1414 ق)، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، نشر دارالمفید.
  15. فراهیدی، خلیل بن احمد، (1409 ق)، کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: موسسه دار الهجره.
  16. طوسی، محمّد بن حسن، (1417 ق)، العُدة فی أصول الفقه، قم.
  17. طوسى، خواجه نصیر الدین، (1407 ق)، تجرید الاعتقاد‏، تحقیق: سید محمدجواد حسینى جلالى، ‏ قم: دفتر تبلیغات اسلامى‏.
  18. سیوطى، عبدالرحمن بن ابی بکر، (1404 ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، ‏قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفی.
  19. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1380 ش)، تهذیب الوصول الی علم الاصول، نشرموسسه امام علی†.
  20. مجلسى، محمّدتقی، (1404 ق)، ‏بحار الأنوار، ‏ نشرمؤسسة الوفاء.
  21. عاملی، حسین بن عبدالصمد، (1360 ش)، وصول الخیار إلی اُصول الأخبار، تحقیق: عبداللطیف حسینی کوه کمره‌ای، نشر مجمع الذخائرالاسلامیه.
  22. موسوی خوانساری، محمّد باقر، (1390 ق)، روضات الجنات فی شرح احوال العلماء و السادات، قم: نشر اسماعیلیان
  23. مظفر، محمّدرضا، (1387 ش)، اُصول الفقه، تحقیق: عباسعلى زارعى سبزوارى‏، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  24. مدرس مطلق، محمّد علی، (1392 ش)، مکتب فلسفی شیراز، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  25. نصرتیان اهور، مهدی، (1391 ش)، «کاربست عقل ابزاری درروش نقلی با تکیه برمتون کلامی»، مجلۀ معرفت کلامی، ش 9، ص49 ـ 66.
  26.  نصرتیان اهور، مهدی و محسن احمدی، (1399 ش)، «روش‏های استدلال عقلی در مدرسۀ کلامی شیراز»، مجلۀ معرفت کلامی، ش 20، ص63 ـ 88.