بررسی تطبیقی مسائل مربوط به راهنماشناسی در آراء کلامی شیخ صدوق و شیخ مفید (با محوریت دو کتاب «الإعتقادات» و «تصحیح اعتقادات الإمامیّة»)

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران غرب)

چکیده

علما و محدّثان شیعه در دوران غیبت امام عصر (علیه السلام) نقش بسزایی در حفظ و صیانت از معارف اهل بیت (علیهم السلام) و خنثی ساختن تهمت‌ها و شبهات وارد بر شیعیان ایفا کرده‌اند. از این میان تلاش شیخ صدوق در تبیین دیدگاه اعتقادی و کلامی شیعیان در نگارش الإعتقادات با استناد به آیات و روایات ستودنی است. به دلیل جایگاه بلند این کتاب، شیخ مفید آن را مورد بازنگری قرار داده و سعی نموده که در تصحیح اعتقادات الإمامیّة با افزودن استدلال‌ و استنباط‌های عقلی بر استدلال‌های صرفاً نقلی بر غنای این کتاب بیافزاید. از جملۀ اصول عقاید، مسائل مربوط به نبوت و امامت (راهنماشناسی) است که شیخ صدوق در الإعتقادات به آن پرداخته است و دیدگاه‌های شیخ مفید ذیل برخی از مباحث همچون نزول یک‌بارۀ قرآن در شب‌قدر، مقتول یا مسموم شدن پیامبر اکرم و ائمه (علیهم السلام)، سهوالنبی (ص) و ... با او متفاوت است و به صراحت مخالفت خود را با آراء شیخ صدوق بیان می‌دارد و از مواردی که اتفاق نظر دارند می‌توان به عدم تحریف قرآن به زیاده و نقصان، نزول تدریجی قرآن کریم، پذیرفتن فضائل پیامبر و خاندانش، شمار انبیای الهی و افضل بودن ایشان از ملائکه اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. *. قرآن کریم.

    1. جبرئیلی، محمدصفر(1393ش). سیر تطور کلام شیعه. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
    2. رضی الدین بن طاوس(بی‏تا). کشف المحجّة لثمرة المحجّة. تحقیق: محمد الحسّون، قم، چاپ دوم.
    3. صدوق، محمّد بن علی ابن بابویه قمی (1414ق‏). الإعتقادات. قم:المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم.
    4. ـــــــــــــــ (1398ق). التوحید.‏ مصحّح: هاشم‏حسینى، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیّه، چاپ اوّل.‏
    5. ـــــــــــــــ (1413ق). من لایحضره الفقیه. مصحّح: على اکبر غفّارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیّه‏، چاپ دوم.
    6. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1415ق). الفهرست. قم: مؤسّسه نشر الاسلامی، چاپ اوّل.
    7. ـــــــــــــــ (1414ق). الأمالی. تحقیق: مؤسسه بعثت، قم: دارالثقافة، چاپ اوّل.
    8. مادلونگ، ویلفرد(1387ش). مکتب‏ها و فرقه‏های اسلامی در سده‏های میانه. مترجم: جواد قاسمی، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
    9. مجلسی، محمدباقر(1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم.
    10. مفید، محمد بن محمد بن نعمان(1413ق)‏. الفصول المختارة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اوّل‏.
    11. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. المسائل العکبریّة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید،
      چاپ اوّل‏.
    12. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. المسائل السرویّة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید،
      چاپ اوّل‏.
    13. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. النکت الاعتقادیة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید،
      چاپ اوّل‏.
    14. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات‏. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اوّل‏.
    15. ـــــــــــــــ (1413ق)‏. تصحیح اعتقادات الإمامیّة. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اوّل‏.
    16. موسوی خوانساری، محمدباقر(1390ق). روضات الجنات. قم: مکتبه اسماعیلیان، بی‏چا.
    17. موسوى، فخّار بن معد(1410ق). إیمان أبی‏طالب (الحجة على الذاهب إلى کفر أبی طالب). تحقیق و تصحیح: محمد بحرالعلوم، قم: دار سیدالشهدا†، بی‏چا.
    18. هالم، هاینس(1389ش). تشیّع. ترجمه: محمد تقی اکبری، تهران: نشر ادیان،
      چاپ دوم.