مواجهه شیخ طوسی با احادیث متعارض؛ (باب وقت المغرب ـ149ـ تا باب عددالفصول فی الاذان و ‏الاقامه ـ 167‏)‏

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

حدیث، دومین منبع و مأخذ دین است که پس از قرآن، در شناختن و شناساندن اسلام و شکل گیری و ‏بالندگی علوم اسلامی بیشترین سهم را دارد و به جرأت میتوان گفت که تعدادی از پرسش‌ها دربارة اسلام، به ‏حدیث و سنت برمی‌گردد و بررسی این پرسش‌ها و دست‌یابی به قواعدی روشن ضروری به نظر می‌رسد. یکی از ‏مواردی که در دانش حدیث و در قلمرو دانش اصول مطرح می‌شود، وجود احادیث متعارض است. اهمیت و ‏بررسی و توجه به احادیث متعارض از آن جا نشأت می‌گیرد که دو حدیث متعارض روایت شده از معصوم (ع) ‏را نمی‌توان به‌آسانی رها کرد.

در این پژوهش، به نحوه مواجهه شیخ طوسی در حل تعارض احادیث باب وقت المغرب تا احادیث باب ‏عددالفصول فی الاذان و الاقامه می پردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که مؤلف در این احادیث، راه ‏جمع تعارض را نشان داده و در پرهیز از طرح روایات کوشش نموده است و از این‌رو، درصدد است تا حد ‏ممکن راهی برای جمع روایات بیابد. ‏
‏ ‏

کلیدواژه‌ها


  1. شهید ثانی، محمدبن حسن، (1419ق). استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه آل البیت:.
  2. ابن درید، محمد بن حسن، (1987م)، جمهره اللغه، بیروت: دارالعلم للملایین.
  3. ابن شهید ثانی، ح‍س‍ن‏بن‏ زین‏ال‍دی‍ن، (1362ش)، معالم الدین و ملاذالمجتهدین، به اهتمام مهدی محقق، ت‍ه‍ران‏: ‏‫مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک گیل: وزارت‏ ف‍ره‍ن‍گ‏ و آم‍وزش‏ ع‍ال‍ی‏، م‍رک‍ز ان‍ت‍ش‍ارات‏ ع‍ل‍م‍ی‏ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‏‏‫.
  4. اصفهانی حائری، محمدحسین بن عبدالرحیم، (1274ق)، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، کاتب: محمدمهدی‏بن محمدجعفر خوانساری، چاپ سنگی.
  5. انصاری، مرتضی بن محمدامین، (1365)، فرائدالاصول، قم: م‍وس‍س‍ه‏ ال‍ن‍ش‍ر الاس‍لام‍ی.
  6. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1364ـ1367)، کفایة الاصول، با حواشی ابوالحسن مشکینی چاپ سنگی.
  7. آمدی، علی بن محمد، (1406ق)، الاحکام فی اصول الاحکام، تحقیق سید الجمیلی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  8. جلالی مازندرانی، محمود، (1414ق)، المحصول فی علم الاصول، تقریرات درس آیت الله سبحانی، قم: مؤسسه امام صادق۷
  9. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1407ق)، الصحاح، بیروت: درالعلم للملایین.
  10. حرّ عاملى، محمد بن حسن.‏ (1409 ‍ق‏). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة‏، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏.
  11. خراسانی، محمدکاظم، (1424 ق). کفایه الاصول، چاپ هشتم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  12. سرویس علوم حوزوی (1396)، بحثی پیرامون کتاب التعادل و التراجیح، پرتال امام خمینی=:

 http://www.imam-khomeini.ir/fa/n122629/%D8%A8%D8%AD%D8%AB%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D8%AD

  1. شوکانی، محمدبن علی، (1421ق)، ارشادالفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، تح‍ق‍ی‍ق‏ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‏ اب‍ی‏ ح‍ف‍ص‏ س‍ام‍ی‏ ب‍ن‏ ال‍ع‍رب‍ی‏ الاث‍ری‏، ریاض: دارالفضیله.‏
  2. صدر، محمدباقر، (1364ش)، علم اصول (مرحله اول و دوم)، ترجمه نصرالله حکمت، تهران: امیرکبیر.

طوسی، محمد بن حسن، (1417ق)، العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمدرضا انصاری قمی، قم: تیزهوش.

  1. طوسی، محمدبن الحسن، (1390ق). الاستبصار فی مااختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  2. علامه حلی، حسن بن یوسف، (1380)، تهذیب الوصول الی علم الاصول، قم: ذوی القربی.
  3. علوی عاملی، احمدبن زین العابدین، (1399ق). مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  4. فتاحی زاده، فتحیه. (1381ش). شیخ طوسی و شیوه‏های تأویل و جمع بین اخبار در کتاب تهذیب الاحکام، مجله علوم حدیث، شماره 23.
  5. فتاحی زاده، فتحیه، (1389ش)، مبانی و روش‏های نقد حدیث در کتب اربعه، قم: دانشگاه قم، چاپ دوم.
  6. فخررازی، محمدبن عمر، (1412ق)، المحصول فی علم اصول الفقه، تحقیق جابر فیاض العلوانی، بیروت: مؤسسه الرساله.
  7. فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
  8. قزوینی، سید علی موسوی، (1427ق)، الاجتهاد و التقلید (التعلیقه علی معالم الأصول)، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  9. کاظمی خراسانی، محمدعلی، (1416ق)، فوائدالاصول، تقریرات درس آیت الله نایینی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  10. لنکرانی، محمد فاضل محمدی، (1420ق)، تفصیل الشریعه فی شرح الوسیله- قضا و الشهادات، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:.
  11. مامقانی، عبدالله، (1411ق). مقباس الهدایه فی علم الداریه، بیروت: مؤسسه آل البیت لإحیا التراث العربی.
  12. محقق حلی، جعفربن حسن (1423ق)، معارج الاصول، تحقیق محمدحسین رضوی، قم: مؤسسه امام علی۷.
  13. مشکینی، میرزا علی، (1416ق)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم: نشر الهادی.
  14. مصطفوی، سید محمد کاظم، (1421ق)، القواعد- مائه قاعده فقهیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  15. مظفر، محمدرضا، (1404ق)، اصول الفقه، بیروت: دارال‍ت‍ع‍ارف‏ ل‍ل‍م‍طب‍وع‍ات.
  16. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، (بی‏تا)، حاشیه القوانین المحکمةفی الاصول، نسخه خطی.

هیتو، محمدحسن، (1983م)، الوجیز فی اصول التشریع الاسلامی، بیروت: مؤسسه الرساله