دانشآموخته حوزه علمیّه قم و دانشجوی دکتری رشته علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث
چکیده
ورود به هر دانشی، مستلزم آگاهی لازم از رویکردها، دیدگاهها و جریانهای گوناگون و مطرح در آن دانش است. پس از گذشت صد سال از بازتاسیس حوزه علمیه قم، جریانهای حدیثی بسیاری در عرصههای حجیت، علوم پیرامونی حدیث، تصحیح و تحقیق، اعتبار سنجی و مراکز حدیثی شیعه فعالیت دارند که هر کدام ناشی از نظرات کنشگران مطرح خود، تاثیرات عینی گوناگونی در صحنه اجتماع و گروههای حامی خود گذاشتهاند. شناخت هر یک از این جریانهای فعال، نیمه فعال و یا غیر فعال در حوزه علمیه قم در سده گذشته، به محققان عرصه حدیث کمک میکند تا با نگاهی روشن وارد این عرصه شده و نوشتارهای خود را سامان بخشند. این نوشتار با مروری گذرا به جریانهای حدیثی در عرصههای ذکر شده، به این نتیجه رسیده است که ضمن اهمیت بسیار حدیث در جریانهای مختلف حدیثی و فقهی در حوزه علمیه قم، رویکرد افراطی، اعتدالی و تفریطی به گزارشگر سنت اهل بیت: در این حوزه همانند حوزههای دیگر وجود داشته است. دستاورد اصلی این مقاله، تاثیرگذاری کمنظیر حوزه علمیه قم خصوصا پس از انقلاب اسلامی در رشد، تنوّع رویکردهای گوناگون حدیثی، ورود و تربیت پژوهشگران، تعداد بالای پژوهشها با روشهای مختلف و اثرگذاری و حضور حدیث در میان مردم است.
اشتهاردی، علیپناه (۱۴۱۳ق)، تقریرات ثلاثة (الغصب و الوصیة و میراث الازواج)، قم: مؤسسۀ نشر الاسلامی، اوّل.
الهیبخش، خادم حسین (۲۰۰۵م)، دراسات فی الفرق: القرآنیون و شبهاتهم حول السنة، طائف: مکتبة الصدیق للنشر و التوزیع.
برقعی قمی، سیّد ابوالفضل (۱۳۸۷ش)، سوانح ایام در زندگانی خادم الاسلام علامه برقعی، ریاض: دارالآل و الصحب، اوّل.
بروجردی، سیّد حسین (۱۴۱۴ق)، ترتیب اسانید کتاب الکافی، تحقیق: حسن نوری، مشهد: مرکز پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، اوّل.
بهرامی، محمّد حسین (۱۳۸۸ش)، بررسی تطبیقی منهج حدیثی شیخ حر عاملی و آیة اللّٰه بروجردی در کتابهای وسائل الشیعة و جامع أحادیث الشیعة، رسالۀ دکتری، دانشگاه قم.
پهلوان، منصور (۱۳۹۶)، «طباطبایی و المیزان (پرسشها و پاسخها)»، مطالعات قرآن و حدیث سفینه، شمارۀ ۵۷، صفحۀ ۹ -۳۳.
تحریریۀ مجلۀ حوزه (۱۳۷۰)، «مصاحبه با محمّد واعظزاده خراسانى» مجلۀ حوزه، سال هشتم، شمارۀ ۴۳ -۴۴، صفحۀ ۱۹۵ - ۲۳۸.
تصدیقی شاهرضائی، علی و دیگران (۱۳۹۳ش)، «نقد دیدگاه روش تفسیر قرآن به قرآن قرآنیان شیعه»، پژوهش دینی، شمارۀ ۲۹، صفحۀ ۱ -۱۶.
جعفریان، رسول (۱۳۸۰ش)، جریانها و جنبشهای مذهبی -سیاسی ایران، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، اوّل.
حسینی طباطبایی، سیّد مصطفی (بیتا)، بررسی روایات ساختگی در کتب حدیث، بیجا: بینا.