جایگاه یونس بن‌عبدالرحمن در کلام امامیه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

کارشناس ارشد رشته علوم حدیث گرایش کلام و عقاید

چکیده

مطالعۀ آثار، روایات و روش کلامی متکلمان شیعه در عهد حضور ائمه نشان دهندۀ اصالت و استقلال کلام امامیه در محتوا و روش بوده و حتی نشانه­هایی از خوشه­چینی بزرگان معتزله از سفرۀ کلام امامیه را به ما نشان می­دهد. این تحقیق در پی بررسی احوالات شخصی،علمی و اجتماعی یونس­بن­عبدالرحمن و نشان دادن چهرۀ کلامی او می­باشد. یونس­بن­عبدالرحمن از جمله اصحاب جلیل ­القدر امام­کاظم و امام­رضا می­باشد که علاوه بر توثیقات بسیار جواز رجوع به او در اخذ معالم دینی از سوی ائمه صادر شده­است. وی اولین فردی است که با جریان انحرافی واقفیه به مبارزه پرداخته­است.یونس در روش کلامی خود همانند متکلمان کوفه عقل گرایی متن اندیش را سرلوحۀ خود قرار داده­است. وی در بخش استنباط راه هشام­بن­حکم را پیموده و در این راستا برخی از اندیشه­های او را تبیین نموده­است. در حوزۀ دفاع با وجود نقل مناظرات اصحاب توسط یونس هیچ مناظره­ای از وی در دست نیست. اما نقل مناظرات متعدد از دیگر متکلمان شیعه نظیر هشام و مومن طاق نشان از پذیرش روش کلامی آنان در دفاع از سوی یونس می­باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
1. ابن اثیر. (1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر- دار بیروت.
2. ابن بسطام، عبدالله و حسین. (1411ق). طب­الائمة، قم: دارالشریف ­الرضی.
­3. ابن­عبدالوهاب، حسین. (بی تا). عیون­المعجزات، قم: مکتبة الداوری.
4. ابن ندیم. (1417ق). الفهرست، بیروت: دارالمعرفه.
5. اسعدی، علیرضا. (1388ش). هشام بن حکم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
­6. اشعری، ابوالحسن. (1400ق). مقالات ­الاسلامیین، آلمان، ویسبادن.
7. اقوام کرباسی، اکبر. (1392ش). «مدرسه کلامی کوفه»، فصل­نامۀ نقد و نظر، شماره 65، سال هفدهم، ص65-38.
8. امین، سید محسن. (1406ق) . اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
9. امینی، عبدالحسین. (1416ق).  الغدیر، قم: مرکز الغدیر.
10. برقی، احمد بن محمد. (1342ش). رجال البرقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. ___، (1371 ق). المحاسن، قم:  دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
12. برنجکار، رضا. (1391ش). روش­شناسی علم کلام: اصول استنباط و دفاع در عقاید، قم: دارالحدیث.
13. بغدادی، عبدالقاهر. (1408ق). الفرق ­بین ­الفرق، بیروت: دارالجیل-دارالآفاق.
14. تستری، محمد تقی. (1419ق).  قاموس الرجال، قم: موسسة نشر الاسلامی.
15. تهرانی، آقا بزرگ.(1408ق) . الذریعه، قم و تهران: انتشارات اسماعیلیان و اسلامیه.
16. حرانی، ابن شعبه­.(1363ش). تحف العقول عن آل الرسول، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم.
­17. حسنی­ رازی، سید مرتضی ­بن داعی. (1364ش). تبصرة العوام فی­ معرفة مقالات­ الانام، تهران: انتشارات اساطیر.
18. حلی، ابن ادریس. (1410ق). السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه.
19. حلی ، حسن ­بن ­علی­ بن­ داوود. (1342ش). رجال إبن داوود، تهران: دانشگاه ­تهران.
20. حلی، علامه.  (1381ق). خلاصة الاقوال، نجف اشرف: منشورات المطبعة الحیدریه.
21. حلی، مقداد بن عبدالله. (1404ق) . التنقیح ­الرائع فی مختصرالشرائع، قم:کتابخانۀ آیت الله مرعشی.
22. خویی، سید ابوالقاسم. (1413ق). معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرجال ، چاپ پنجم.
23. رازی، فخرالدین. (1413ق) . اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، قاهره: مکتبة مدبولی.
24. راوندی، قطب ­الدین. (1409 ق)­. الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه امام مهدی، چاپ اول.
25. رضایی، محمد جعفر. (1392ش). «امتدادجریان فکری هشام­بن­حکم تاشکل گیری مدرسه کلامی بغداد»، فصل­نامۀ نقد و نظر، شمارۀ 65، سال هفدهم، صص110-91
26. شبیری زنجانی، سید محمد جواد. (1429ق). توضیح الأسنادالمشکلة فی کتب الأربعة، قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.
27. صدوق، محمد بن علی بن­ بابویه. (1414ق). اعتقادات الامامیه، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
28. ___. (1398ق). التوحید، قم: جامعه مدرسین،چاپ اول.
29. ___. (1395ق). کمال ­الدین ­و تمام ­النعمة، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
30. صفار، محمد­ بن­ حسن.(1404 ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
31. طبری، محمد بن ­جریر.(1413ق) . دلائل الامامة، قم: انتشارات بعثت.
32. الطبری، محمد بن جریر.(1387ق) . تاریخ الامم و الملوک، بیروت: دارالتراث. 
33. طوسی، شیخ محمد بن حسن. (1420ق) . الفهرست، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
34. ___. (1373ش). رجال الطوسی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
35. عاملی، حسن ­بن­ زین­الدین. (1411ق).  التحریر الطاووسی،قم: کتابخانۀ آیة الله العظمی المرعشی النجفی
36. عاملی، محمد بن ­مکی.(1414ق).  غایة المراد فی شرح نکت ­الارشاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.
37. عمید، حسن.(1362ش). فرهنگ فارسی عمید، تهران: امیرکبیر.
38. فان اس، ژوزف. (2008م) . علم الکلام و المجتمع، ترجمۀ سالمةصالح، بیروت- بغداد: المنشورات الجمل.
39. کشی. (1409ق).  رجال­الکشی، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد. 
40. کلینی، محمد بن ­یعقوب­. (1429ق). الکافی، قم: دارالحدیث.
­41. مازندرانی، محمد هادی.(1429ق). شرح­ فروع ­الکافی، قم: دارالحدیث­ للطباعة و النشر.
42. مامقانی، عبدالله. (1423ق). تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسة آل البیت لاحیاء التراث.
43. مجلسی، محمد باقر. (1403ق) . بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث ­العربی.
44. معتزلی، ابن ابی­الحدید. (1378-1383 ش). شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
45. مفید، شیخ محمدبن نعمان (الف) .(1413ق) . الاختصاص، قم: الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
46. ___ (ب) .(1413ق) . الارشاد فی ­معرفة حجج ­الله ­علی ­العباد، قم: کنگرۀ ­شیخ ­مفید.
47. ___(ج) .(1413ق). اوائل المقالات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول.
48. ___ (د). (1413ق).  الحکایات ­فی مخالفات المعتزله من العدلیه، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
­49. نجاشی، احمد بن ­علی . (1365ش). رجال ­النجاشی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
50. نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل( الخاتمه)، قم: موسسة آل البیت.