تأملی بر رابطه بین وحی قرآنی، وحی بیانی، حدیث قدسی و حدیث نبوی

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 مازندران

چکیده

وحی، واسطه ارتباط خداوند متعال با پیامبراکرم (ص) و حدیث نبوی، مبیّن این وحی منزَل و رابط بین پیامبراکرم (ص) با مردم ‌است. نوشتار پیش رو که با روش توصیفی-تحلیلی و در گستره بررسی آیات و روایات مرتبط با انواع وحی فراهم شده، می‌کوشد تا نشان دهد طبق آیه «وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحى» و سایر آیات مشابه، نزول وحی بر پیامبر (ص)، به چهار شکل وحی قرآنی، وحی بیانی، حدیث قدسی و حدیث نبوی بوده است. نتایج پژوهش، بیانگر این است که مراد از وحی قرآنی، قرآن کریم است که از طریق وحی بر پیامبر (ص) نازل شده است. وحی بیانی، اختصاص به قرآن کریم دارد و به منظور تبیین آیات قرآن به معنای تفصیل جزئیات احکام، تخصیص عمومات و تقیید مطلقات قرآن است. ا

کلیدواژه‌ها


کتاب‌نامه

قرآن کریم. ترجمه محمدمهدی فولادوند. (1415ق). تهران: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی)؛
-       ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن‌علی. (1379ق). المناقب، قم: موسسه العلامه للنشر؛
-       ابن منظور، محمد بن‌مکرم. (1414ق). لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صار؛
-       ابن فارس، احمد بن‌فارس. (1423ق). معجم مقاییس اللغة، بی­جا؛
-       ابوالفتوح رازی، حسین بن‌علی. (1352). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح محمدحسن شعرانی، تهران: اسلامیه؛
-       ابوشهبه، محمد. (1403ق). الوسیط فی علوم و مصطلح الحدیث، قاهره؛
-       اعظمی، محمد ضیاء الرحمن. (1420ق). معجم مصطلحات الحدیث ولطائف الأسانید، اضوء السلف: الطبعة الاولی؛
-       بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین. (1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن،‏ تهران: نهضت زنان مسلمان؛
-       بقاعی، علی نایف. (1419ق). الاجتهاد فی علم الحدیث وأثره فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارالبشائر الإسلامیة؛
-       بیضاوی، عبدالله بن‌عمر. (1388). انوارالتنزیل و اسرار التأویل، مصر: مکتبة مصطفی الحلبی؛
-       تقی پور، حسین. (1389). در آمدی بر علوم قرآن، تهران: تلاوت (سازمان دارالقرآن الکریم)؛
-       تهانوی، محمد بن‌علی. (1996م). کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون؛
-       جرجانی، علی بن‌محمد. (1405ق). کتاب التعریفات، بیروت: چاپ ابراهیم ابیاری؛
-       جعفری، یعقوب. (1382). «حدیث قدسی چیست»، درس­هایی از مکتب اسلام، شماره 11: صص21-26؛
-       جوادی آملی، عبدالله. (1390). تفسیر موضوعی قرآن کریم (وحی و نبوت در قرآن)، جلد 3، چاپ پنجم، قم: مرکز نشر إسرا؛
-       _____. (1391). تفسیر موضوعی قرآن کریم (سیرۀ رسول اکرم(ص) در قرآن)، جلد 8، چاپ نهم، قم: مرکز نشر إسرا؛
-       جوهری، اسماعیل بن‌حماد. (1407ق). الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق احمد عبدالغفور العطار، بیروت: لبنان، دارالعلم للملایین؛
-       دارمی، عبداللّه بن‌عبدالرحمان. (بی‌تا). سنن الدارمی، دمشق: چاپ محمداحمد دهمان؛
-       دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت­نامه دهخدا، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران؛
-       رازی، فخرالدین. (1415ق). مفاتیح الغیب، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی؛
-       راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیة؛
-       رامیار، محمود. (1369). تاریخ قرآن (رامیار)، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر؛
-       رهنما، زین العابدین. (1368). ترجمه و تفسیر رهنما، تهران: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت(ع)؛
-       سعیدی روشن، محمدباقر. (1378). وحی­شناسی، تهران: دانش و اندیشه معاصر؛
-       سیوطی، جلال­الدین. (1404ق). الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی؛
-       _____. (1996م). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق احمد عمر هاشم، بیروت: دار الکتب العربی؛
-       شبّر حسینی، عبدالله بن‌محمدرضا. (1242ق). جامع المقال، بی جا؛
-       صبحی صالح. (1363). علوم الحدیث و مصطلحه، قم: منشورات رضی؛
-       صدوق، محمد بن‌على. (1413ق)‏. من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی؛
-       صفار، محمد بن‌حسن. (1404ق). بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد صلی­الله­ علیه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی؛
-       طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1375). قرآن در اسلام، چاپ هشتم، قم: دفتر انتشارات اسلامی؛
-       _____. (1417ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی؛
-       طبرسی، فضل­ بن‌حسن. (1377(. تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛
-       _____. (1379). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی؛
-       طریحی، فخرالدین بن‌محمد. (1375). مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: مرتضوی؛
-       طوسی، محمد بن‌حسن. (1379). التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح حبیب قیصر العاملی، نجف: مکتبه القصیر؛
-       عابدی، احمد. (1387). «وحی قرآنی و وحی بیانی»، اندیشه نوین دینی، سال چهارم، شماره 13: 49-62؛
-       عاملى، بهاء الدین محمد بن‌حسین.‌ (1390ق). الوجیزة فی علم الدرایة، محقق، مصحح، احمدیان، مرتضى، قم: کتابفروشى بصیرتى؛
-       عسگری، سید مرتضی. (1387). بر گستره کتاب و سنت، مترجم: محمد جواد کرمی، موسسه علمی فرهنگی علامه عسگری؛
-       عیاشى، محمد. (1411ق). تفسیر العیاشى، بیروت: مؤسسه اعلمى؛
-       فراهیدی، خلیل بن‌احمد. (1410ق). کتاب العین، چاپ دوم، قم: انتشارات هجرت؛
-       قاسمی، محمّد جمال الدین. (1399ق). قواعد التحدیث فی مصطلح الحدیث، بیروت:دار الکتب العلمیة؛
-       قرشی، سید علی اکبر. (1371). قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیة؛
-       قفاری، ناصربن عبداللّه. (1994). اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة، بی جا؛
-       کرمانی، محمد بن‌یوسف. (1401ق). صحیح ابی‌عبداللّه البخاری بشرح الکرمانی، بیروت؛
-       کریمی، مصطفی. (1387). وحی شناسی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛
-       مامقانی، عبدالله بن‌محمد. (1411ق). مقباس الهدایة فی علم الدرایة، موسسه آل البیت؛
-       مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی؛
-       مدیرشانه­چی، کاظم. (1364). درایة الحدیث، قم مرکز نشر اسلامی؛
-       مروتی، سهراب. (1381). پژوهشی پیرامون تفسیر قرآن، تهران: نشر رمز؛
-       معرفت، محمد هادی. (1415ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: موسه نشر اسلامی، دوم؛
-       معین، محمد. (1384). فرهنگ فارسی معین، یک جلدی کامل، تهران: ساحل؛
-       مفید، محمدبن محمد. (1413). اوائل المقالات، قم: چاپ ابراهیم انصاری؛
-       مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة؛
-       مناوی حدادی، عبدالرئوف. (1356ق). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، مصر: مکتبه التجاریه الکبری؛
-       مؤدب، سید رضا. (1388). تاریخ حدیث، قم: جامعة المصطفی العالمیة؛
-       _____. (1378). علم الحدیث (پژوهشی در مصطلح الحدیث یا علم الداری)، ترجمه مولفین، قم: احسن الحدیث؛
-       میرداماد، محمد باقر بن‌محمد. (1311ق). رواشح السماویه فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم: دارالخلافة؛
-       نجف زاده، علیرضا. (1387). «صور و مراتب وحی الهی»، اندیشه نوین دینی، سال 4، شماره 13: 63-108؛