تحلیل جایگاه و مختصات حدیث‌نگاری ابن عقدة با تکیه بر روایات تاریخی او

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

پژوهشکده حج و زیارت - مسئول کتابخانه

چکیده

ابن عقده، یکی از محدثان زیدی است که بیش از سی عنوان کتاب نگاشته که اکثر آنان، به دست ما نرسیده است؛ هر چند محتوای بخشی، به وسیله عالمان، به ما رسیده است. در این مقاله تلاش شده است با توجه به احادیث بازمانده از ابن عقده، موقعیت علمی وی بررسی شود تا سهم وی در گسترش و انتقال علوم اسلامی، به خصوص تاریخ‌نگاری مشخص شود. در این پژوهش، ثابت می شود که ابن عقده در مهم‌ترین علوم اسلامی (اخلاق، تاریخ، تفسیر و فقه) کتاب نگاشته است که سهم تاریخ از همه آنها بیشتر است و آثار وی در این حوزه، در سه گرایش (تاریخ اسلام، رجال و تراجم و مناقب‌نگاری) تالیف شده است که سهم مناقب و فضائل‌نگاری، از آن دو گرایش دیگر، بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن اثیر، محمد، أسد الغابه، تهران، موسسه اسماعیلیان، بی‌تا.
  2. ابن بابویه، محمد بن علی، التوحید، تصحیح هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1398ق.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، مصحح علی اکبر غفار، قم، جامعه مدرسین‏ حوزه علمیه قم، 1362.
  4. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
  5. ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، تحقیق صدقی جمیل عطار، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
  6. ابن شهر آشوب مازندرانی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و اسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، بیروت، دارالاضواء، بی‌تا.
  7. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب فی آل ابی طالب (ع)، با تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و محمدحسین آشتیانی، قم، علامه، بی‌تا.
  8. ابن طاووس، علی بن موسی، الطرایف فی معرفة مذاهب الطوایف، قم، خیام، 1400.
  9. ابن طاووس، علی بن موسی، سعد السعود للنفوس منضود، قم، دارالذخائر، بی‌تا.
  10. ابن طاووس، علی بن موسی، فتح الأبواب بین ذوی الألباب و بین رب الأرباب، تصحیح محمد خفاف، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1409ق.
  11. ابن طاووس، علی بن موسی، محاسبة النفس، با تصحیح شهید ثانی و کفعمی، تهران، مرتضوی، 1376.
  12. ابن عساکر، على بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، چاپ اول، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
  13. ابن ماکولا، احمد، إکمال الکمال، قاهره، دارالکتب الاسلامی، بی‌تا.
  14. ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بیروت، در احیاء التراث الاسلامی، 1415ق.
  15. آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
  16. حلی، حسن بن علی بن داوود، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342.
  17. حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، 1417.
  18. خطیب بغدادى، احمد بن على، تاریخ بغداد، أو، مدینة السلام، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
  19. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایه فی علم الروایة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1430ق.
  20. ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، بیروت، موسسه الرساله، 1406.
  21. زراری، ابوغالب، رساله فی آل اعین، بیروت، چاپخانه الربانی، 1399.
  22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، الفهرست، نجف، المکتبه المرتضویه و مطبعتها، بی‌تا
  23. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، 1414.
  24. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن خرسان موسوی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407.
  25. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، رجال الطوسی، نجف، منشورات المکتبه و المطبعه الحیدریه، 1381.
  26. کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، مترجمان سید علی قرائی و رسول جعفریان، چاپ اول، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1371.
  27. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1413.