شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و بررسی ماجرای ذوالشهادتین

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 عضو هیات علمی

2 کارشناس ارشد تفسیر قرآن کریم.دانشگاه علوم ومعارف قرآنم کری

3 استادیار گروه زبان وادبیات عرب،واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمانشاه، ایران.

چکیده

پژوهشبا هدف شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و بررسی ذوالشهادتین انجام شده است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی با رجوع به روایات و منابع به شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و طرح منقولاتی در خصوص تخریب شخصیت این صحابی، و در نهایت نقد ماجرای ذوالشهادتین پرداخته شده است.منابع رجالی و روائی خبر از وثاقت و جلالت شأن و مخالفت خزیمه با سقیفه دارند. همین سبب شده تا معاندان به تضعیف جایگاه و شک در حقانیت حضرت علی در جنگها، و برساختن شخصیتی دروغین همنام ایشان، به تخریب وجهه این صحابی روی آورند. در این مقاله ضمن نقد و شناساندن این نیرنگ، به نقد روایت ذوالشهادتین، هم پرداخته شده. این روایت هر چند در کتب شیعه و سنی نقل شده، اما با توجه به بررسیهای متنی و سندی، از نظر سند روایت مقطوع و مرسل بوده و برخی از راویان آن در شمار ضعفا قرار داشته و مجهول بوده و توثیق نشده‌اند. با آیات قرآن و شأن پیامبر  نیز در تعارض است. بررسی استفاده از ذوالشهادتین بودن خزیمه در جریانات تاریخی این احتمال را تقویت مینماید که این ماجرا جعلی از سوی دستگاه خلافت جهت اعتبار بخشیدن به ماجرای جمعآوری قرآن توسط خلفا باشد.

کلیدواژه‌ها


]1[ قرآن کریم.
]2[ ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی بن محمد (1992). المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، مصحح: محمد عبدالقادر عطاد و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، الطبعه الأولی، چاپ اول.
]3[ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415). الاصابة فی تمییز الصحابه، مصحح: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی چا.
]4[ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1404). تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، بی چا.
]5[ ابن حنبل، احمد بن محمد (1421). مسند الامام احمد بن حنبل، مصحح: محمد رضوان عرقسوسی، سعید محمد لحام، عامر غضبان، عادل مرشد، شعیب ارنووط، بیروت، موسسه الرساله، چاپ دوم.
]6[ ابن عبد البر، أبوعمریوسف­بن­عبدالله­بن­محمد (1412). الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، مصحح: على محمد البجاوى، بیروت، دارالجیل،‌ بی چا.
]7[ ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1418). عیون الأخبار، مصحح: یوسف علی طویل، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
]8[ ابن­ابی­الحدید، عبدالحمید­بن هبه­الله (1384). شرح نهج­البلاغه، مصحح: محمدابوالفضل ابراهیم‌، قاهره، مکتبه آیۀ‌الله مرعشی نجفی (ره)، بی­چا.
]9[ ابن‌اثیر، عز الدین (1390). اُسْد الغابه فى معرفه الصحابه، قاهره، چاپ محمدابراهیم بنا و محمداحمد عاشور و محمود عبدالوهاب فاید، بی چا.
]10[ ابن‌بابویه، محمد بن علی (1400). امالی‌الصدوق، چاپ حسین اعلمى، بیروت، چاپ حسین اعلمی.
]11[ ابن­­بابویه، محمد­بن­علی (1377). خصال شیخ صدوق، مصحح: محمد باقر کمره­ای، تهران، کتابچی، بی­چا.
]12[ ابن­حجر عسقلانی، احمد بن علی (بی تا). الاصابه فی تمییز الصحابه، مصحح: علی محمد معوض و بعدالفتاح ابوسنه، بیروت، دارالکتب­العلمیه، بی­چا.
]13[ ابن­حجرعسقلانی، احمد بن علی (1404). تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، بی­چا.
]14[ ابن­سعد، محمد­بن­سعد (بی تا). الطبقات­الکبری، مصحح: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب­العلمیه، بی­چا.
]15[ ابن‌عساکر، علی بن حسین (1415). تاریخ مدینه دمشق، مصحح: محمد باقر محمودی، بیروت، المحمودی، بی چا.
]16[ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (بی تا). البدایه و النهایه، مصحح: خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
]17[ ابن­ماکولا، علی­بن هبۀ­الله (بی تا).‌ الاکمال فی رفع­الارتیاب عن­المؤتلف و المختلف فی­الأسماء و الکنی و الأنساب، بیروت، دار احیاء­التراث­العربی، چاپ اول..
]18[ اتمیمی بستی­السجستانی، محمد­بن­حبان­بن­احم­ بن­حبان ابوحاتم (1973). الثقات ویلیه جامع فهارس الثقات، مصحح: محمد­بن­المعیدخان، بیروت، دائرۀ­المعارف­العثمانیه، چاپ اول.
]19[ الأزدی السَِجِسْتانی، أبو داود سلیمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشیر بن شداد بن عمرو (1403). سنن أبو داود، مصحح: محمد محیی الدین عبد الحمید، بیروت، المکتبة العصریة، چاپ اول.
]20[ الأَصْبَحِیِّ، مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ (1417). طبعة دار الغرب، بیروت، دار الغرب الإسلامی، چاپ دوم.
]21[ البخاری، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل (بی تا). صحیح البخاری، ص2807 و 4784.
]22[ بن عبد الله الصفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبک (1420). الوافی بالوفیات، المحقق: أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى، بیروت، دار إحیاء التراث، چاپ اول.
]23[ بن وارث التجیبی القرطبی الباجی الأندلسی، أبو الولید سلیمان بن خلف بن سعد بن أیوب (1406). التعدیل والتجریح، لمن خرج له البخاری فی الجامع الصحیح، المحقق: د. أبو لبابة حسین، ریاض، دار اللواء للنشر والتوزیع، چاپ اول.
]24[ حافظ مزی، یوسف بن عبدالرحمن (1403). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، مصحح: بشار عواد معروف، بیروت، موسسه الرساله، چاپ اول.
]25[ خزرجی، احمد بن عبدالله (1420). خلاصه تذهب تهذیب الکمال فی أسـماء الرجـال، مصحح: محمود عبدالوهاب فاید، قاهره، مکتبه القاهره، چاپ چهارم.
]26[ خطیب بغدادی، احمد علی ثابت (1405). موضع اوهام­الجمع والتفریق، محقق: عبدالرحمن­بن­یحیی­المعلمی، بیروت، دارالفکر­الاسلامی، چاپ اول.
]27[ دهخدا، علی اکبر (1377). فرهنگ دهخدا، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
]28[ ذهبی، شمس الدین (بی تا). میزان الاعتدال، ج1، ص300.
]29[ زرکلی، خیرالدین (1989). الاعلام، بیروت، دارالعلم للملابین، چاپ اول.
]30[ سبحانی، جعفر (1387). کافی کافی نیست، ترجمه علی اوجبی، کتاب ماه دین، ش۱۳۰ و ۱۳۱، سال یازدهم، مرداد و شهریور.
]31[ شیخ صدوق، ابن بابویه (1367). من لایحضره الفقیه، مترجم: محمد جواد غفاری، قم، دارالسلام، چاپ سوم.
]32[ صفدی، خلیل بن ایبک (1401). الوافی بالوفیات، مصحح: هلموت ریتر، بیروت، دار النشر فرانز شناینز، چاپ دوم.
]33[ طبری، محمد بن جریر (1383). تاریخ طبری، مصحح: ابوالقاسم پاینده، تهران، نشر دیبا، بی چا.
]34[ طوسی، ابوجعفرمحمد ­بن­حسن‌ (1348). کتاب الرجال، قم، چاپ جواد قیومی اصفهانی، چاپ اول.
]35[ عسکری، مرتضی (1391). یکصد و پنجاه صحابی ساختگی، مصحح: سردارنیا، تهران، انتشارات علامه عسگری، چاپ سوم.
]36[ عَطّار مِنْقَری، نصر بن مزاحم (1403). واقعة الصفین، مصحح: عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، چاپ اول.
]37[ القرطبی، محمدبن احمدالانصاری (1405).‌ الجامع لاحکام القرآن: تفسیر القرطبی، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ دوم.
]38[ قهپایی، عنایه اله (1364). مجمع الرجال، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
]39[ کاتب واقدی، محمد بن سعد (1388). طبقات ابن سعد، مصحح: محمود مهدوی، تهران، فرهنگ و اندیشه، چاپ دوم.
]40[کشی، محمدبن عمر،  رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال( مع تعلیقات میر داماد الأسترآبادی)،مصحح: مهدی رجائی، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام، بی­تا.
]41[ کلینی، محمدبن­یعقوب (1389). الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب­الاسلامیه، چاپ چهارم‌.
]42[ گلپایگانی، محمدرضا (1405). کتاب الشهادات، قم، دارالقرآن الکریم، بی چا.
]43[ مامقانی، عبدالله (بی تا). تنقیح المقال فی­علم­الرجال، مصحح: محمدرضا مامقانی، محی­الدین مامقانی، قم، موسسه آل­بیت (علیهم السلام) لإحیاء­التراث، چاپ قدیم.
]44[ مجلسی، محمدباقر (1404). بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، بی‌چا.
]45[ مناع بن خلیل قطان (1421). مباحث فی علوم القرآن لمناع القطان، مکتبه المعارف للنشر و التوریع، الطبعه الثالثه.
]46[ نجفی، محمدحسن (1376). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
]47[ نسائی، ابوعبدالرحمن احمدبن­على­بن­شعیب (بی تا). سنن­النسائی، بیروت، دار صادر، چاپ اول.
]48[ النووی الدمشقی، یحیی بن شرف (بی تا). روضه الطالبین، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی چا، ج1، ص199.
]49[ یاقوت حموی، یاقوت­بن­عبدالله (بی تا). معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ اول.
]50[ یعقوبی، احمدبن­ابی یعقوب (بی تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، چاپ اول.