بررسی تاریخى ادوار جوامع بشری بر مبنای آیۀ 213 سورۀ مبارکۀ بقره و نقد نظریۀ تاریخی کارل مارکس

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشگاه قران و حدیث

2 دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

در رابطه با این مسأله که چه عامل بیرونی باعث تکامل جوامع انسانی می‌شود، جامعه‌شناسان مارکسیسم اقتصاد را عامل تکامل می‌دانند. با تحلیل آیۀ 213 سورۀ مبارکۀ بقره مى‏توان، عامل اصلی تکامل جوامع را دریافت و به ترسیم مراحلی برای سیر تاریخی تکامل جوامع بشری و نقد نظریۀ محقّقین اجتماعی غرب پرداخت. بر مبنای این آیۀ شریفه، سیر تاریخى جوامع بشرى از وحدت به اختلاف، بعثت پیامبران (ع) عامل اصلی در تاریخ تکامل بشری و باور توحیدی عنصر ارزندۀ تحقّق یافتن وحدت انسانی در مراحل تاریخ می‌باشد. تفاوت نظریۀ مارکس که عنصر اصلی تحوّل اجتماع را اقتصاد می‌داند با نظریۀ مبتنی بر قرآن و واقعیّت تاریخ، لحاظ نکردن عنصر عقیده، توحید و نقش سازندۀ پیامبران (ع) در مراحل تاریخی تکامل جوامع بشری است. بنابراین سیر حرکت و تکامل تاریخ را می‌توان مطابق با واقع و بر محور ظهور انبیای صاحب کتاب دسته‌بندی نمود، نه صرفاً بر مبنای اقتصاد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم ترجمه فولادوند
  2. ابن‏جوزى، عبدالرحمن بن على، تذکرة الأریب فی تفسیر الغریب (غریب القرآن الکریم)، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل، 1425ق.
  3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.
  4. ابوعبیده، معمر بن مثنى، مجاز القرآن، قاهره، مکتبة الخانجی، چاپ اوّل، 1381ق.
  5. اندلسی ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دار الفکر،1420ق.
  6. بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، چاپ اوّل، تهران، بنیاد بعثت، 1416ق.
  7. بلخی، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ اوّل، 1423ق.
  8. پیغان، نعمت الله،" امت واحده از همگرایی تا واگرایی"، فصلنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره15، 1380.
  9. توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت، چاپ پانزدهم، 1388ش.
  10. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، إسراء، چاپ اوّل، 1385ش.
  11. حکیم، محمد باقر، المجتمع الإنسانی فی القرآن الکریم، ترجمۀ موسی دانش، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1378ش.
  12. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالشامیة، چاپ اوّل، 1412ق.
  13. رشید رضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفة، چاپ اوّل، 1414ق.
  14. رضایى اصفهانى، محمدعلى، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، چاپ اوّل، 1387.
  15. ریمون، آرون، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، چاپ نهم، 1387.
  16. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوّم، 1407ق.
  17. زیباکلام, صادق, پنج گفتار در باب حکومت، روزنه، چاپ اوّل،۱۳۹۰ش.
  18. ----------، جامعه‌شناسی به زبان ساده، روزنه، چاپ سوم،۱۳۹۰ش.
  19. صادقى تهرانى، محمد، ترجمان فرقان: تفسیر مختصر قرآن کریم، قم، شکرانه، چاپ اوّل، 1388.
  20. صدر، محمد باقر، سنت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه جمال موسوی اصفهانی، قم، اسلامی، 1393.
  21. طالقانى، محمود، پرتوى از قرآن، تهران، شرکت سهامى انتشار، چاپ چهارم، 1362ش.
  22. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390ق.
  23. طبرانى، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، اردن، دار الکتاب الثقافی، 2008م.
  24. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، قم، حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت، چاپ اوّل، 1412ق.
  25. ---------------، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
  26. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت، دار المعرفة، 1412ق.
  27. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوّم، 1375ش.
  28. فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوّم، 1420ق.
  29. فضل الله، محمد حسین، من وحى القرآن، بیروت، دار الملاک، چاپ اوّل، 1419ق.
  30. قرائتى، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ اوّل، 1388ش.
  31. قرشى بنابى، على‏اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران، چاپ دوّم، 1375ش.
  32. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ اوّل، 1364ش.
  33. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، چاپ سوّم، 1363ش.
  34. کوزر، لیوئیس، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، ‌چاپ پنجم، تهران، علمی فرهنگی، بی‌تا.
  35. ماتریدی، محمد، تأویلات أهل السنة، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1426ق.
  36. مارکس، کارل، سرمایۀ کاپیتال، ترجمۀ ایرج اسکندری، تهران، بی‌نا، 1352ش.
  37. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
  38. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم، 1382ش.
  39. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
  40. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش.
  41. میبدی، رشید الدین، احمد بن ابی‌سعد، کشف الاسرار، تهران، امیرکبیر، 1371ش.
  42. هاشمى رفسنجانى، اکبر، تفسیر راهنما: روشى نو در ارائه مفاهیم موضوعات قرآن، چاپ اول، قم، بوستان کتاب، 1386ش.
  43. هاشمی شیری، مصطفی، علل و موانع تحوّلات اجتماعی از دیدگاه قرآن، رسالۀ سطح3، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1383ش.
  44. یزیدى، عبدالله بن یحیى، غریب القرآن و تفسیره، چاپ اوّل، بیروت، عالم الکتب، 1405ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار