شکافی بزرگ در تاریخ حدیث؛ بررسی وضعیت جریان «منع کتابت حدیث» در دوره حکومت امام علی علیه السلام

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

جریان «منع کتابت حدیث» از مهمترین پدیده های مطرح در تاریخ حدیث است که نگاه اجمالی و غرض ورزانه به آن، آسیب های زیادی را به حدیث وارد ساخته است. این نگاه اجمالی و غرض ورزانه، برخی از بازه های زمانی دوره صدر اسلام چون دوره حکومت امام علی علیه السلام را عمدا یا سهوا به مانند دوره های پیشین و پسین شمرده و وضعیت حدیث را در آن دوره، همانند دیگر دوره ها پنداشته است. حال آن که حدیث در این بازه زمانی پنج ساله، وضعیت کاملا متفاوتی باز می یابد؛ بگونه ای که امام شخصا در این حوزه، ورود مستقیم و غیر مستقیم دارند و با اقدامات ایجابی و سلبی گوناگونی، حیاتی دوباره به حدیث می دمند. برخی از این اقدامات عبارتند از: «توزیع حدیث بین مردم» ، «امر و تشویق به کتابت حدیث»، «مقابله با قُصّاص»، «امر به جلوگیری از فراموشی حدیث و سخنرانی از روی کتاب».

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، (بی‏تا)، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد أبو الفضل إبراهیم، بی جا: دار إحیاء الکتب العربیة.
  2. ابن ابی یعلی، محمد، (بی‏تا)، طبقات الحنابلة، بیروت: دار المعرفۀ.
  3. ابن حبان، محمد، (بی‏تا)، المجروحین، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، مکه: دار الباز.
  4. ابن حنبل، احمد، (بی‏تا)، مسند احمد، بیروت: دار صادر.
  5. ابن سعد، محمد، (بی‏تا)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
  6. ابن عبدالبر، یوسف، (1398ق)، جامع بیان العلم و فضله، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
  7. ابن کثیر، اسماعیل، (1412ق)، تفسیر القرآن العظیم (تفسیر ابن کثیر)، بیروت: دار المعرفۀ.
  8. احمدی میانجی، علی، (1998م)، مکاتیب الرسول، قم: دار الحدیث، اول.
  9. جلالی، سیدمحمدرضا، (1418ق)، تدوین السنة الشریفة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، دوم.
  10. نیشابوری، محمد، (بی‏تا)، المستدرک، تحقیق: یوسف عبد الرحمن المرعشلی، بی جا: بی نا.
  11. حاکم نیشابوری، محمد، (1400ق)، معرفة علوم الحدیث، بیروت: دار الآفاق، چهارم.
  12. حر عاملی، محمد، (1414ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت۷لإحیاء التراث، دوم.
  13. خطیب بغدادی، احمد، (1974ق)، تقیید العلم، تحقیق: یوسف العش، بی جا: دار احیاء السنۀ النبویۀ، دوم.
  14. دینوری، ابن قتیبۀ، (بی‏تا)، تأویل مختلف الحدیث، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  15. ذهبی، محمد، (بی‏تا)، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  16. صنعانی، عبدالرزاق، (بی‏تا)، المصنف، تحقیق: حبیب الرحمن اعظمی، بی جا: منشورات المجلس العلمی.
  17. طائی، نجاح، (1422ق)، یهود بثوب الإسلام، بیروت: دار الهدی لاحیاء التراث، اول.
  18. طباطبایی، سیدمحمدکاظم. (1394ش). تاریخ حدیث شیعه، رهنامه پژوهش، ش 21 و 22، صص 17-25.
  19. طوسی، محمد، (1415ق)، الأبواب (رجال الطوسی)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، اول.
  20. عاملی، سید جعفر، (1430ق)، الصحیح من سیرة الإمام علی۷، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، اول.
  21. عاملی، سید جعفر، (1426ق)، الصحیح من سیرة النبی الأعظم ص، قم: دار الحدیث، اول.
  22. عشوری مقدم، محمدرضا. (1386ش). دورنمایی تاریخی از فضای سیاسی – اجتماعی مؤثر بر منع کتابت حدیث یا محرومیت امت از علم معصومین:، بلاغ مبین، ش 11 و 12، صص 94-71.
  23. کلینی، محمد، الکافی، (1367ش)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیۀ، سوم.
  24. کورانی، علی، (1418ق)، تدوین القرآن، بی جا: دار القرآن الکریم، اول.
  25. معارف، مجید، (1396ش)، تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، تهران: کویر.
  26. معموری، علی. (1385ش). درآمدی بر تاریخ تدوین حدیث در یک و نیم سده نخست اسلامی با تکیه بر نقد نظریه منع کتابت حدیث، نامه تاریخ پژوهان، ش 5، صص 136-125.
  27. مناوی، عبدالرؤوف، (بی‏تا)، الفتح السماوی، تحقیق: احمد مجتبى، ریاض: دار العاصمة.
  28. مناوی، محمد، (1415ق)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تحقیق: أحمد عبد السلام، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
  29. مؤدب، سیدرضا. (1384ش). معارف شیعی و نقش نخستین امامان شیعه:در تدوین آن ها، شیعه شناسی، ش 12، صص 142-125.
  30. متقی هندی، علاءالدین علی، (1409ق)، کنز العمال، بیروت: دار الرسالۀ.
  31. میرجلیلی، سیدمحمدجعفر. (1390ش). نقش یهودیان در انحراف جامعه عصر خلفا و مقابله با امام علی۷، پژوهش نامه علوی، ش 2، صص 105-124.
  32. نجاشی، احمد، (1416ق)، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی)، قم: نشر اسلامی.
  33. نمیری، ابن شبۀ، (1410ق)، تاریخ المدینة، تحقیق: فهیم محمد شلتوت، قم: دار الفکر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار