تحلیل مضمون شیوة برخورد با لغزش کارگزار در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا سلام الله علیها- تهران

2 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث- دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)- تهران- ایران

چکیده

نفی فساد و مبارزه با آن لازمة تحقق عدالت است. حکومت علوی، مظهر حکومت عدلی است که در آن جایی برای مسامحه در برابر لغزش و فساد وجود ندارد. امیرالمؤمنین علی‌بن ابیطالب علیه‌السلام در مقام رهبر جامعة اسلامی، بر رعایت عدالت در کارگزاران خود نظارت داشتند و در برابر لغزش آن‌ها بی‌تفاوت نبودند. ایشان در ابتدا با درنظر گرفتن تدابیری، از خطا و فساد کارگزار پیشگیری می‌کردند؛ اما درصورت ارتکاب خطا و لغزش، با وی برخورد می‌کردند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با تحلیل مضمون نامه‌های نهج‌البلاغه خطاب به کارگزاران، به بررسی شیوة برخورد آن حضرت با کارگزارانی که از مسیر عدالت می‌لغزیدند، بپردازد. بر این اساس مضمون فراگیر شیوة برخورد با لغزش کارگزار در بخش نامه‌های نهج‌البلاغه، از سه مضمون سازمان‌دهندة اعتراض، ارشاد و عاقبت سوء تشکیل شده است که هر یک از مضامین پایه‌ برخوردارند؛ ازجمله: امر به تقوا و آخرت-گرایی، بیان وظیفه و مسئولیت، خسران اخروی و دنیوی.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم
  2. نهج‏البلاغه؛ ترجمه عبدالمحمد آیتی
  3. ابن ابی‏الحدید، عزالدین ابوحامد، (1337ش)، شرح نهج‏البلاغه، مصحح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانة عمومی آیت‏الله مرعشی نجفی، اول؛
  4. ابن بابویه، محمدبن علی، (1403ق)، معانی‏الاخبار، مصحح/محقق: علی‏اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛
  5. ---، (1362ش)، الخصال، محقق/مصحح: علی‏اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین؛
  6. ابن‏فارس، احمدبن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی؛
  7. ابن‏منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر، سوم؛
  8. ابن‏میثم بحرانی، میثم بن علی، (1362)، شرح نهج‏البلاغه، بی‏جا: دفتر نشر الکتاب، دوم؛
  9. آقا جانی، آرش. (1385). «تبیین ویژگی‌‌های مدیران از دیدگاه حضرت علی۷در نهج البلاغه»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، 24، صص: 27 – 60؛
  10. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1376ق)، الصحاح، محقق/مصحح: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم الملایین؛
  11. خسروپناه، عبدالحسین، جمعی پژوهشگران، (1396ش)، منظومه فکری آیت‏الله العظمی خامنه‏ای، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چهارم؛
  12. خمینی، روح الله، (بی‏تا)، صحیفه انقلاب، بی‏جا: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامس سازمان چاپ و انتشارات، سوم؛
  13. دلشاد تهرانی، مصطفی، امین ناجی، محمدهادی، باقر‏پور، سیدمعصوم. (1395). «مبانی و اصول عزل و نصب کارگزاران با رویکرد اندیشه سیاسی امام علی۷در نهج‏البلاغه»، فصلنامه مدیریت سازمان‏های دولتی، دوره 5 (1)، 137-150؛
  14. سیدعلوی، ابراهیم، (1379ش)، عدل الهی و عدالت بشری در نهج البلاغه، تهران: بنیاد نهج البلاغه؛
  15. شرف‏الدین، حسین، (1396ش)، ارزش‏های اجتماعی از منظر قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛
  16. شمیم، علی اصغر، (1379ش)، فرهنگ شمیم، تهران: مؤسسه انتشارات مدبر، سوم؛
  17. عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‏زاده، محمد. (1390ش). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‏های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5 (2)، 151-198؛
  18. فتال نیشابوری، محمدبن علی، (1375ش)، روضة‏الواعظین و بصیرة‏المعتعظین، قم: انتشارات رضی؛
  19. کمالی، یحیی. (1397ش). «روش‏شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‏گذاری عمومی»، فصلنامه علمی- پژوهشی سیاست‏گذاری عمومی، 4 (2)، 189-208؛
  20. مطهری، مرتضی، (بی‏تا)، سیری در نهج‏البلاغه، تهران: صدرا؛
  21. ---، (1388ش)، ده گفتار، تهران: صدرا؛
  22. مکارم شیرازی، ناصر، (1386ش)، پیام امام امیرالمؤمنین، تهران: دارالکتب الاسلامیه؛

موسوی، عباس، (1376)، شرح نهج‏البلاغه، بیروت: دارالرسول الاکرم- دارالمحجه البیضاء، اول.