تبیین فضیلت «خیرخواهی» در اخلاق کارگزاران حکومت اسلامی با تأکید بر نهج البلاغه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

مربی و محقق پژوهشکده اخلاق و روان شناسی موسسه علمی _ فرهنگی دارالحدیث قم

چکیده

نوشتة میکوشد مفهوم «خیرخواهی» در اخلاق سیاسی کارگزاران حکومت اسلامی، ضرورت و نقش آن را در پیشگیری و کاهش ناهنجاری‌های اخلاقی آنان به کمک منابع اسلامی(قرآن و حدیث)، با تأکید بر نهج‌البلاغه، تبیین نماید. این نوشتار، با بررسی کتابخانه‌ای و به روش توصیفی - تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که؛ کمترین فایدة خیرخواهی در روابط کارگزاران حکومت با مردم؛ محبت‌آفرینی، رفع اختلاف و کدورت‌ها، اصلاح امور و تهذیب شخص کارگزار حکومتی است. فرایند تأثیر خیرخواهی در روابط مزبور به این شکل است که؛ خیرخواهی با محبت‌آفرینی میان طرفین، همگرایی و همنوایی را به دست می‌دهد که نتیجة آن؛ آسانی و وسعت ارتباطات اجتماعی، و نظارت متقابل خواهد بود. با ظهور یکرنگی و دلسوزی در تعامل متقابل، اختلاف و کدورت، رخت بربسته و از همین رهگذر، تهذیب اخلاق و رفتار کارگزاران و مردم، توأمان حاصل خواهد شد. نتیجه آنکه؛ «خیرخواهی» در حوزة تعاملات کارگزاران حکومت اسلامی با مردم، با مصادیق و آثاری که دارد به بهبود روابط دولت و مردم، همچنین به اعتماد مردم به حاکمان و همکاری آنها با نظام اسلامی می‌انجامد. از این نظر، یکی از راهکارهای دستیابی حکومت اسلامی به محبوبیت، کارآمدی و موفقیت، ایجاد فضیلت «خیرخواهی» و تقویت آن در یکایک مدیران، کارگزاران و کارمندان آن است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن‏کریم (ترجمه ناصر مکارم شیرازی).

    1. ابن اثیر، ابوالسعادات المبارک بن محمد الجَزَری (م606ق). (1367ش). النهایۀ فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق: محمود محمد الطناحی، طاهر احمد الزاوی، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    2. ابن عباد، ابوالقاسم اسماعیل صاحب بن عباد. (بی‏تا). المحیط فی اللغة (11 جلدی)، محقق/مصحح: محمد حسن آل یاسین، بیروت: نشر عالم الکتب، چاپ اول.
    3. ابن فارس، احمد. (بی‏تا). معجم مقاییس‏اللغة، محقق/مصحح: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
    4. أزهری، محمد بن احمد. (بی‏تا). تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
    5. اسلامی، سید حسن. (1387ش). دروغ مصلحت‏آمیز، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
    6. ــــــــــ ، (1388ش). امام، اخلاق، سیاست، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
    7. ــــــــــ ، (1383). «نسبت اخلاق و سیاست؛ بررسی چهار نظریه»، فصلنامۀ علوم سیاسی، ش 26/ 141 – 162.
    8. إلهامی‏نیا، علی‏اصغر. (1385ش). اخلاق سیاسی، قم: زمزم هدایت.
    9. امام خمینی، سید روح الله. (1361ش). صحیفة نور، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
    10. امام خمینی، سید روح الله. (1378ش). صحیفة امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    11. امام صادق۷. (1400ق). مصباح الشریعه، بیروت: نشر اعلمی، چاپ اول.
    12. امین‏زاده، محمدرضا. (1369). اخلاق کارگزاران، قم: مؤسسه در راه حق.
    13. آذربایجانی، مسعود و دیگران. (1385ش). روان‏شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، چاپ دوم.
    14. باقرالموسوی، محسن. (1382). مدیریت و نظام اداری از دیدگاه امام علی۷، ترجمه سید حسین سیدی، مشهد: انتشارات به‏نشر، چاپ دوم.
    15. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1366ش). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
    16. ثقفی، ابراهیم بن محمد. (1410ق). الغارات، محقق /مصحح: عبدالزهراء حسینی، قم: مؤسسه دارالکتاب، چاپ اول.
    17. جوادی آملی، عبدالله. (1367). اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی، تهران: نشر فرهنگی رجا، چاپ دوم،
    18. ــــــــــ ، (1381ش). ادب فنای مقربان، تحقیق: محمد صفایی، قم: اسراء، چاپ اول.
    19. ــــــــــ ، (1383ش). تفسیر موضوعی قرآن کریم(معاد در قرآن)، تحقیق و تنظیم: علی زمانی قمشه‏ای، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
    20. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (بی‏تا). الصحاح، محقق/مصحح: احمد عبد الغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین‏، چاپ اول.
    21. حرّانی، ابن شعبه. (1404ق). تحف العقول، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: دفتر نشر اسلامی جامعه مدرسین.
    22. حُلوانی، حسین بن محمد. (1408ق). نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، قم: مدرسة الإمام المهدی؟عج؟، چاپ اول.
    23. خزاعی، زهرا. (1389ش). اخلاق فضیلت، تهران: مؤسسه انتشارات حکمت، چاپ اول.
    24. ذاکری، علی‏اکبر. (1381). اخلاق کارگزاران، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
    25. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374ش). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القرآن، ترجمه و تحقیق: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: نشر مرتضوی.
    26. ‏‏‏روزبه، حسن و افروغ، عماد. (1394ش). «نسبت اخلاق و سیاست از منظر حکمت متعالیه»، فصلنامۀ سیاست متعالیه، سال سوم، ش 9/ ص 7 – 24.
    27. شریف رضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج‏البلاغه (للصبحی صالح)، قم: انتشارات هجرت، چاپ اول.
    28. صدوق (ابن بابویه)، محمد بن علی. (1413ق). کتاب من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: چاپ دوم.
    29. طباطبایی، سید محمد حسین. (1374ش). ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
    30. طبری، محمد بن جریر. (1403ق). تاریخ طبری، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ چهارم.
    31. طریحی، فخرالدین بن محمد. (1408ق). مجمع‏البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، بی‏جا: مکتبة ‏النشر الثقافة ‏الاسلامیة، چاپ دوم.
    32. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم: مؤسسة دارالهجره.
    33. کاظمی، سیدعلی اصغر. (1379ش). هفت ستون سیاست، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    34. کلینی، محمدبن یعقوب. (1365ش). الکافی، دارالکتب الإسلامیة، تهران.
    35. کلینی، محمدبن یعقوب. (1429ق). الکافی، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
    36. کوفی اهوازی، حسین بن سعید. (1404ق). المؤمن، قم: مؤسسة الإمام المهدی۷.
    37. کهن‏ترابی، میثم. (1393). آسیب‏شناسی رفتار کارگزاران با مردم از دیدگاه نهج‏البلاغه، مشهد: بنیاد پژوهش‏های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول.
    38. لنکرانی، محمدفاضل. (1378). آیین کشورداری از دیدگاه امام علی۷، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    39. لیثى واسطى، على بن محمد. (1376ش). عیون الحکم و المواعظ، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
    40. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، محقق /مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
    41. ‏‏‏‏محمدی ری شهری، محمد. (1379ش). میزان الحکمه، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث، چاپ دوم.
    42. مشایخی، قدرت‏الله. (1386). امام علی و کارگزاران حکومت اسلامی، قم: انتشارات انصاریان،.
    43. مصباح، مجتبی. (1391ش). «نقش نیّت در ارزش‏ اخلاقی»، فصلنامۀ تخصصی اخلاق وحیانی، ش2/ ص 81 – 104.
    44. ‏‏نراقی، ملا احمد. (1375ش). معراج السعاده، قم: انتشارات هجرت، چاپ سوم.
    45. نعمتی، یعقوب. (1388ش). «مایکل سَندِل و نقد سیاست مُدرن»، روزنامه رسالت، شماره 6759، ص18(تاریخ)، در تاریخ: 3/5/1388.
    46. نورى، میرزاحسین بن محمد تقى. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 28جلد، قم: مؤسسة آل‏البیت:، چاپ اول.