رویکردی نو در اتقان سندی روایات «تفسیر و تأویل به رأی» قرآن کریم

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 گروه تفسیر و علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی آمل ، ایران

2 عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکده علوم قرانی قم

چکیده

مذمت عقلی، حرمت فقهی و دوزخ کلامی ‌«تفسیر و تأویل به رأی قرآن» که نتیجه‌ای جز سقوط ماهیت وحیانی، خطاناپذیر و جاودانه قرآن و نفوذ غیر روشمند اندیشه‌های بشری در استخراج آموزه‌های قرآنی ندارد، مورد پذیرش همه‌ فرق اسلامی‌است. ضرورت بررسی سندی-رجالی روایات فریقین در تشخیص ماهیت تفسیر و تأویل به رأی و حدود مفهومی‌آن بر قرآن‌پژوهان پوشیده نیست. پرسش اساسی مقاله حاضر که با روش نقلی، تحلیلی و توصیفی پژوهش شده است، واکاوی سندی جدیدی در «روایات تفسیر و تأویل به رأی شیعه» و در راستای استحکام سندی-رجالی روایات این باب است. نتیجه پژوهش حاضر اولا دستیابی به هفت دسته روایات که به طور غیر مستقیم مؤید مفاد روایات قوم است؛ ثانیا استخراج سندی-رجالی سی و پنج روایت که به طور مستقیم به مسأله «تفسیر و تاویل به رای قرآن» پرداخته و دستیابی به یازده روایت «مسند» و شش روایت «صحیح» و در نهایت شش روایت «صحیح و مسند» است. ضعف سندی روایات این باب به دلیل: سازگاری با مفاد آیات قرآن، کثرت نقل در منابع فریقین، کثرت راویان و پذیرش از سوی عالمان فریقین، جبران و مآلا از تواتر معنوی و اجمالی بهره‌مند اند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن بابویه، محمد بن علی. (1362ش). الخصال، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
  2. ــــــــــ ، (1376ش). الامالی، تهران: کتابچی، چاپ ششم.
  3. ــــــــــ ، (1378ق). عیون اخبار الرضا، تهران: انتشارات جهان، چاپ اول.
  4. ــــــــــ ، (1395ق). کمال الدین و تمام النعمه، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
  5. ــــــــــ ، (1398ق). التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول.
  6. ابن حنبل، احمد (1416ق). مسند احمد بن حنبل، بیروت: مؤسسه الرساله، چاپ اول.
  7. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1419ق). تفسیر قرآن ابن کثیر، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
  8. ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.
  9. ابوداود، سلیمان بن اشعث. (1420). سنن ابی داود، قاهره: دارالحدیث، چاپ اول.
  10. احسائی، ابن ابی جمهور. (1405ق). عوالی اللئالی، قم: انتشارات سیدالشهداء.
  11. انصاری، مرتضی. (1417ق). فرائد الاصول، قم: مؤسسـﺔ النشر الاسلامی، چاپ دوم.
  12. بابایی علی اکبر و همکاران. (1379ش). روش‏شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت.
  13. بحرانی، سید هاشم. (1374ش). تفسیر البرهان، قم: مؤسسه بعثت، چاپ اول.
  14. برقی، احمد بن محمد. (1371ق). المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
  15. بغوی، حسین بن مسعود. (1420ق). تفسیر بغوی (معالم التنزیل)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
  16. ترمذی، محمد بن عیسی. (1419ق). الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره: دار الحدیث، چاپ اول.
  17. جوادی آملی، عبدالله. (1381ش). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، چاپ سوم.
  18. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
  19. حسینی خطیب، سیدعبدالزهرا. (1367ش). مصادر نهج البلاغه و اسانیده، بی‏جا.
  20. خویی، ابوالقاسم. (1430ق). البیان، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول.
  21. رضایی اصفهانی، محمد علی. (1390ش). منطق تفسیر، قم: مرکز بین المللی ترجمه
    و نشر المصطفی.
  22. زرکشی، محمد بن بهادر. (1410ق). البرهان، بیروت: دار المعرفة، چاپ اول.
  23. سیوطی، جلال الدین. (1404ق). الدرّ المنثور، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیة الله العظمى مرعشى نجفى‏، چاپ اول.
  24. شریف رضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغه (صبحی صالح)، قم: هجرت، چاپ اول.
  25. شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد العاملی. (1402ق). شرح البدایـﺔ فی علم الدرایـﺔ، تهران: المطبعـﺔ العلمیه، چاپ اول.
  26. شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد العاملی. (1409ق). منیـﺔ المرید، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
  27. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1362ش). مفاتیح الغیب، تهران: وزارت فرهنگ.
  28. طباطبایی، محمد حسین. (1390ق). المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ دوم.
  29. طبرسی، احمد بن علی. (1381ش). الاحتجاج، مترجم بهزاد جعفری، تهران: اسلامیه، چاپ اول.
  30. طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
  31. طبری، ابن جریر. (1412ق). جامع البیان، بیروت: دار المعرفه، چاپ اول.
  32. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
  33. ــــــــــ ، (بی‏تا). التبیان، بیروت: دار احیاءالتراث العربی، چاپ اول.
  34. عاملی، ابوالحسن. (بی‏تا). مرآة الانوار (مقدمه تفسیر برهان)، قم: مؤسسـة مطبوعاتی اسماعیلیان.
  35. عمید زنجانی، عباسعلی. (1367ش). مبانی و روش‏های تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول.
  36. عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیة، چاپ اول.
  37. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد. (1982م). احیاء علوم الدین، بیروت: دار المعرفه.
  38. فیض کاشانی، محمد. (1415ق). تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر، چاپ دوم.
  39. قرطبی، ابوعبدالله محمد بن انصاری. (1364ش). الجامع لاحکام القرآن (تفسیر قرطبی)، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  40. کاشانی، ملافتح الله. (1346ش). منهج الصادقین، تهران: چاپ اسلامیه، چاپ اول.
  41. کاشف الغطاء، هادی. (1354ق). مستدرک نهج البلاغه، بیروت: مکتبه الاندلس.
  42. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
  43. مامقانی، عبدالله. (بی‏تا). مقباس الهدایه فی علم الدرایه، قم: مؤسسه آل البیت.
  44. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام الدین. (1989م). کنز العمال، بیروت: مؤسسـﺔ الکتاب.
  45. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم.
  46. نسائی، احمد بن علی. (1411ق). بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
  47. نصیری، علی. (1377ش). «تفسیر به رأی»، فصلنامه دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش4.
  48. نوری، حسین بن محمدتقی. (1408ق). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت:.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار