سنجش روایت سوزاندن زنادقه توسط امام علی(ع) در میراث روایی اهل سنّت

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 تفسیر و علوم قرآن،دانشکده علوم قرآنی مشهد،دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم،شهر مشهد،ایران

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن مشهد

چکیده

سوزاندن زنادقه توسط امام‌علی(ع) از روایات جنجال‌برانگیز در متون کهن روایی اهل سنّت است. عکرمه به نقل از ابن ‏عباس گزارش می‌کند که امام‌علی(ع)، مرتدین را سوزاند. هنگامی‌که خبر به ابن‏ عباس رسید، گفت: اگر من جای علی(ع) بودم، آنها را آتش نمی‌زدم. بنا بر روایتی از رسول‌ خدا(ص) که فرمود: «مَنْ بَدَّلَ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ». نظر به تعدد نقل روایت مزبور در مصادر روایی و نیز تعارض آن با عصمت آن امام همام، ارزیابی آن امری ضروری به نظر مى‌رسد. عداوت عکرمه از خوارج با امام ‌علی(ع)، تناقض روایت با آیات و روایات، تعارض با سیره نبوی در مواجهه با مرتدان و نیز تعارض با حکم فقهی مجازات مرتدین، در کنار ادلّه متعدد دیگر از جمله ارتکاب سوزاندن توسط برخی از خلفاء و نسبت‌دادن آن به امام (ع) در جهت تخریب شخصیت ایشان و نیز سرپوشی به خشونت‌های آنان، عواملی هستند که احتمال جعلی‌بودن روایت ‌را تقویت می‌ کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند، (1415ق)، تهران: انتشارات دار القرآن الکریم، چاپ اول.
  2. سیدرضی، (1381ش)، نهج البلاغه، ترجمه: محمّد دشتی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی چاپ سوم.
  3. ابن‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن‏محمّد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ریاض: مکتبة نزار مصطفى الباز، چاپ سوم.
  4. ابن‏اثیر، أبو الحسن، (1417ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ اول.
  5. ــــــــــــــــــــ، (1415ق) أسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  6. ابن‏أبی الحدید، أبو حامد عز الدین، (1418 ق)، شرح نهج البلاغة، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  7. ابن‏بابویه، محمّد بن على، (1376 ش)، الأمالی(للصدوق)، تهران‏: کتابچی.
  8. ـــــــــــــــــــــــــ، (1362 ش)، الخصال، قم: جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
  9. ـــــــــــــــــــــــــ، (1413 ق)، کتاب من لا یحضره الفقیه‏، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  10. ابن‏حبان، محمّد، (1414 ق)، صحیح ابن‏حبان، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ دوم.
  11. ابن‏حجر، أبو الفضل، (1415 ق)، الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  12. ــــــــــــــــــــ، (1379ش)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
  13. ــــــــــــــــــــ، (1404ق)، تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر.
  14. ابن‏حماد، أبو جعفر محمّد بن عمرو، (1404 ق)، الضعفاء الکبیر، بیروت: دار المکتبة العلمیة.
  15. ابن‏خلدون، عبدالرحمن، (1408 ق)، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، بیروت: دار الفکر، چاپ دوم.
  16. ابن‏خلکان، أبو العباس شمس الدین، (1900 م)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، بیروت: دار صادر، چاپ اول.
  17. ابن‏سالم، أبو الربیع، (1420 ق)، لاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله و الثلاثة الخلفاء، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  18. ابن‏سعد، أبو عبدالله، (1968 م)، الطبقات الکبرى، بیروت: دار صادر، چاپ اول.
  19. ابن‏طاووس، حسن بن زید الدین، (1411 ق)، التحریر الطاووسى، قم: سید الشهداء†، چاپ اول.
  20. ابن‏عاشور، محمّدطاهر (1420 ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏، چاپ اول.
  21. ابن‏عبدالبر، أبو عمر، (1387ش)، التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الأسانید، تهران: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الإسلامیة.
  22. ـــــــــــــــــــــ، (1412ق)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت: دار الجیل، چاپ اول.
  23. ابن‏عساکر، أبو القاسم، (1415 ق)، تاریخ دمشق، بیروت: دار الفکر.
  24. ابن‏فتوح، محمّد بن فتوح، (1423 ق)، الجمع بین الصحیحین البخاری و مسلم، بیروت: دار النشر، چاپ دوم.
  25. ابن‏قتیبة، أبو محمّد، (1992 م)، المعارف، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم.
  26. ابن‏قدامة، أبو محمّد، (1968 م)، المغنی، قاهره: مکتبة القاهرة.
  27. ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419 ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  28. أبو داوود، السِّجِسْتانی، ( 1430 ق)، سنن أبی‏داوود، بی جا: دار الرسالة العالمیة، چاپ اول.
  29. أبو الفلاح، عبد الحی بن أحمد،(1406 ق)، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، دمشق: دار ابن‏کثیر، چاپ اول.
  30. أبو یعلى، أحمد بن علی، (1404 ق)، مسند أبی یعلى الموصلی، دمشق: دار المأمون للتراث، چاپ اول.
  31. أحمد بن حنبل، أبو عبدالله، (1420 ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بی‏جا: مؤسسة الرسالة، چاپ دوم.
  32. أصبهانی، أبو نعیم، (1405 ق)، حلیة الأولیاء، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ چهارم.
  33. بلاذری، أحمد بن یحیى، (1417 ق)، جمل من أنساب الأشراف، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
  34. بخاری، محمّد بن إسماعیل، (بی‏تا)، التاریخ الکبیر، بیروت: دار الفکر.
  35. ــــــــــــــــــــــــــــ، صحیح البخارى، بی‏جا: بی‌نا.
  36. بدر الدین العینى، أبو محمّد، (بی‌تا)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  37. بیهقی، أحمد بن حسین، (1344 ش)، السنن الکبرى و فی ذیله الجوهر النقی، هند: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة،، چاپ اول.
  38. ترمذی، محمّد بن عیسى، (بی‏تا)، الجامع الصحیح سنن الترمذی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  39. حاکم نیشابوری، أبو عبد الله، (1411 ق)، المستدرک على الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  40. حر عاملى، محمّد بن حسن، (1409 ق)، وسائل الشیعة، قم‏: مؤسسة آل البیت‰‏، چاپ اول.
  41. حلى، حسن بن یوسف، (1414 ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت.
  42. ـــــــــــــــــــــــ، (1417 ق)، خلاصة الأقوال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول.
  43. خوئی، ابوالقاسم، (1413 ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‏جا: انتشارات منقحة و مزیدة، چاپ پنجم.
  44. دارقطنی، أبو الحسن علی بن عمر، (1424 ق)، سنن الدارقطنی، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول.
  45. ذهبى، محمّد بن أحمد، (1419 ق)، تذکرة الحفّاظ، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
  46. ــــــــــــــــــــــــ، (بی‏تا)، سیر أعلام النبلاء، بی‏جا: مؤسسة الرسالة.
  47. ــــــــــــــــــــــــ، (1407 ق)، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ اول.
  48. ــــــــــــــــــــــــ، (1995 م)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  49. سرخسی، شمس الدین، (1421 ق)، المبسوط، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.
  50. سیوطى، عبدالرحمن، (1404 ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم‏: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
  51. شهرستانی، محمّد بن عبد الکریم، (1404 ق)، الملل والنحل، بیروت: دار المعرفة.
  52. طبرانی، سلیمان بن أحمد، (1404 ق)، المعجم الکبیر، موصل: مکتبة العلوم و الحکم، چاپ دوم.
  53. طبرسی، فضل بن الحسن (1372 ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصرخسرو، چاپ سوم.
  54. طبرى، محمّد بن جریر، (1412 ق)‏، جامع البیان فى تفسیر القرآن ( تفسیر الطبرى)، بیروت‏: دار المعرفة، چاپ اول.
  55. ـــــــــــــــــــــــ، (1407 ق)، تاریخ الأمم والملوک، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  56. طوسى، محمّد بن الحسن، (1390 ش)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیه‏، چاپ اول.
  57. ــــــــــــــــــــــــ، (1414 ق)، الأمالی(للطوسی)، قم‏: دار الثقافة.
  58. ــــــــــــــــــــــــ، (1407 ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیه‏، چاپ چهارم.
  59. ــــــــــــــــــــــــ، (1407 ق)، الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  60. ـــــــــــــــــــــــــ، (بی‏تا)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المطبعة الحیدریة.
  61. کشّى، محمّد بن عمر، (1409 ق)، رجال الکشی ـ إختیار معرفة الرجال، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول.
  62. کلینى، محمّد بن یعقوب، (1407 ق)‏، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
  63. متقی هندی، علی بن حسام، (1989 م)، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  64. مجلسى، محمّد تقی، (1406 ق‏)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، چاپ دوم.
  65. مجلسى، محمّد باقر، (1403 ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار، بیروت‏: مؤسسة الوفاء، چاپ دوم.
  66. محمّد بن عبد الوهاب، التمیمی النجدیی، (1413 ق)‏، مختصر سیرة الرسول…، عربستان: وزارة الشئون الإسلامیة والأوقاف والدعوة والإرشاد، چاپ اول.
  67. مفید، محمّد بن محمّد، (الف: 1413ق‏)، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگرۀ جهانى هزاره شیخ مفید.
  68. ــــــــــــــــــــــــ، (ب: 1413ق)، الأمالی(للمفید)، قم‏: کنگرۀ جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
  69. ــــــــــــــــــــــــ، (پ: 1413 ق)، المقنعة، قم: کنگرۀ جهانى هزاره شیخ مفید ـ رحمة الله علیه‏، چاپ دوم.
  70. نجفی، محمّدحسن (1392 ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  71. نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب، (1421 ق)، السنن الکبرى، بیروت: مؤسسة الرسالة، چاپ اول.
  72. واقدی، محمّد بن عمر بن واقد، (1410 ق)، الردة مع نبذة من فتوح العراق و ذکر المثنى بن حارثة الشیبانی، بیروت: دار الغرب الإسلامی، چاپ اول. 
  73. یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب، (بى‏تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار