بررسی و رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت (ع) در قرآن

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز/ اهواز/ ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

صیانت قرآن از تحریف از مهمترین موضوعات مورد تأکید عالمان شیعی می‌باشد که در ذیل آن، موضوع رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت(ع) در قرآن مطرح شده است. نگارنده به بررسی دلالی و رفع تعارض دو دسته روایت که در بادی امر وجود تعارض در آنها مشهود است، پرداخته است. روایت اول، تصریح به عدم ذکر نام اهل بیت(ع) در قرآن به منظور صیانت آن از تحریف دارد و روایت دوم در ذیل آیه 50 سوره مریم اشاره به نام امام علی(ع) در تفسیر واژه «علیاً» دارد. در مواجهه با این دوگانه متعارض‌نما، نگارنده با ابزار کتابخانه‌ای و روش توصیف و تحلیل مباحث به بررسی دلالی و سندی دو روایت پرداخته و مباحث این نوشتار را کشف، استخراج و به شیوه کنونی بیان نموده است. در پس چینش آیات قرآن در سوره‌ها، اسراری نهفته است که حکایت از رعایت مهندسی دقیقی دارد. هندسه‌ای که دو ضلع دارد: از طرفی سخن حق را باید به گوش مخاطبان برساند و از طرفی این سخن حق نباید مورد سوء استفاده، تحریف و تغییر دشمنان و بدخواهان دین خدا قرار گیرد. آیه 50 سوره مریم همین گونه است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. ابن بابویه، محمد بن علی، (1395 ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
    2. ــــــــــــــــــــــــــ، (1362 ش)، الخصال، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.
    3. ــــــــــــــــــــــــــ، (1403 ق)، معانی الأخبار، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
    4. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، المثالب فی المناقب، تحقیق و تصحیح: نبیل رضا علوان، قم: انصاریان، چاپ سوم.
    5. ابن شاذان قمی، ابوالفضل شاذان بن جبرئیل، (1363 ش)، الفضائل، قم: رضی، چاپ دوم.
    6. ابن شاذان قمی، ابوالفضل شاذان بن جبرئیل، (1423 ق)، الروضه فی فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب†، تحقیق: علی شکرچی، قم: مکتبه الامین، چاپ اول.
    7. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، (1379 ق)، مناقب آل ابی طالب‰، قم: علامه، چاپ اول.
    8. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، (1411 ق)، تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
    9. اربلی، علی بن عیسی، (1381 ش)، کشف الغمه فی معرفه الائمه‰، تبریز: بنی هاشمی، چاپ اول.
    10. استرآبادی، علی، (1409 ق)، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل عتره الطاهرة، تحقیق: استادولی، حسین، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    11. بحرانى، سید هاشم، (1416 ق)، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول.
    12. بحرانی، سید هاشم، (1413 ق)، مدینه معاجز الائمه الاثنی عشر، قم: موسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
    13. بروجردی، حسین بن رضا، (1416 ق)، تفسیر الصراط المستقیم، قم: انصاریان، چاپ اول.
    14. بروجردی، محمد ابراهیم، (1366 ش)، تفسیر جامع، تهران: کتابخانه صدر، چاپ ششم.
    15. جزایری، سید نعمت الله بن عبدالله، (1388 ش)، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه فرهنگی ضحی.
    16. جوادی آملی، عبدالله، (1384 ش)، نزاهت قرآن از تحریف، تحقیق: علی نصیری، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
    17. حاج علی، حمید، (بی‌تا)، «نام علی† در قرآن»، سایت تبیان.
    18. حدادیان، عبدالرضا، (1387 ش)، بررسی روایات تحریف قرآن در کتب کافی و تفسیر عیاشی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم قرآن و حدیث، قم: دانشکدۀ الهیات دانشگاه قم.
    19. حویزی، عبد علی بن جمعه، (1415 ق)، تفسیر نورالثقلین، تصحیح: هاشم رسولی، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم.
    20. خصیبی، حسین بن حمدان، (1419 ق)، الهدایة الکبری، بیروت: بلاغ.
    21. دیلمی، حسن بن محمد، (1385 ش)، غرر الأخبار و درر الآثار فی مناقب أبی الائمة الأطهار علی†، تحقیق: اسماعیل ضیغم، قم: دلیل ما.
    22. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، (1419 ق)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت: دارالتعاریف للمطبوعات، چاپ اول.
    23. سلطان علی شاه، سلطان محمد بن حیدر، (1372 ش)، ترجمه تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ترجمه: محمّد رضاخانی و حشمت الله ریاضی، تهران: سرالأسرار.
    24. سوزنچی، حسین، (1393 ش)، «اسم امام علی† در قرآن»، http://www.souzanchi.ir
    25. شبّر، سید عبدالله، (1407 ق)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: شرکه المکتبه الالفین، چاپ اوّل.
    26. طبری، محمّد بن جریر، (1412 ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، بیروت: دارالمعرفة.
    27. طبرسى، ابو منصور احمد بن على، (1403 ق)، الإحتجاج، مشهد مقدس: نشر مرتضى.
    28. طوسی، محمد بن الحسن، (1373 ش)، رجال الطوسی، تحقیق و تصحیح: جواد قیومی اصفهانی، قم: موسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم.
    29. العکبری البغدادی، محمد بن محمد بن النعمان، الف (1413 ق)، المسائل السرویة، قم: کنگرۀ جهانى شیخ مفید.
    30. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، ب (1413ق)، أمالی المفید، چاپ: اول، قم: کنگرۀ جهانى شیخ مفید.
    31. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، ج (1413 ق)، اَوائل المقالات، قم: کنگرۀ جهانى شیخ مفید.
    32. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1416 ق)، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، قاهره: وزارت الاوقاف مصر، چاپ سوم.
    33. فیض کاشانی، محمّد محسن بن شاه مرتضی، (1406 ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانۀ امام امیر المومنین علی†.
    34. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1415 ق)، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران: مکتبة الصدر، چاپ دوم.
    35. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1418 ق)، الاصفی فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمّدرضا نعمتی و محمّدحسین درگاهی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
    36. قهاری کرمانی، محمّدهادی، (1397 ش)، «دلالت واژۀ «علیاً» در آیۀ 50 سورۀ مریم بر نام امیرمومنان †»، مجلّۀ پژوهش‌نامه علوی، سال نهم، شمارۀ دوم.
    37. قمى، على بن ابراهیم، (1367 ش)، تفسیر القمى، قم: دار الکتاب، چاپ چهارم.
    38. قمى مشهدى، محمّد بن محمّدرضا، (1368 ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ اول.
    39. کلینى، ابوجعفرمحمدبن یعقوب، (1362 ش)، الکافی، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
    40. مجلسى، محمّدباقر، (1404 ق)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
    41. مجلسی، محمّدباقر، (1363 ش)، مرآة العقول فی اخبار آل الرسول …، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
    42. مکارم شیرازى، ناصر، (1386 ش)، آیات ولایت در قرآن‏، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان‏نژادى، قم‏: نسل جوان‏، چاپ سوم.
    43. موحّدی، محمّدعلی، (بی‌تا)، «چرا نام علی † در قرآن نیامده است؟»، سایت شبستان.
    44. نجاشی، احمد بن علی، (1365 ش)، رجال النجاشی ، قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ ششم.
    45. نوری طبرسی، میرزاحسین، (بی تا)، فصل الخطاب فی اثبات تحریف کتاب رب الارباب (کپی از نسخه خطی).