محدودیت‌ تاریخی افعال پیامبر(ص) و راهکار برون‌رفت از آن

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

استادیار پژوهشکده علوم اسلامی رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی

چکیده

الگوگیری از رفتار پیامبر(ص) همیشه هموار نیست و گاه بهره‌ گیری از افعال ایشان به دلیل محدودیت‌‌های تاریخی با دشواری همراه است. در این حال، ضرورت تأسّی به رفتار پیامبر(ص) اقتضا می‌کند تا راهکاری برای الگوگیری از این دست از افعال پیامبر(ص) اندیشیده شود و شیوه‌ای برای برون‌رفت از محدودیّت موجود در پیش گرفته شود. موضوعی که با توصیف افعال آن حضرت پدید نمی‏‌آید و نیازمند تحلیل و پردازش متون رفتاری ایشان است. مقاله حاضر تلاش دارد تا با تحلیل و تنقیح محدودیّت تاریخی به عنوان یکی از موانع تأسّی به رفتار پیامبر(ص)، مسیر عبور از این تنگنای زمانی را بگشاید و امکان الگوگیری از افعال تاریخی پیامبر اکرم(ص) را فراهم آورد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‌ دهد که با گونه‌شناسی روش‌های تأسّی به رفتار پیامبر(ص) و کشف پیام اصلی افعال ایشان، می‌توان از حصار زمانِ فعل خارج گردید و به افعال پیامبر(ص) قابلیت فرا تاریخی ‌بخشید.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن أبی الحدید، عبد الحمید، (1401 ق)، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.

ابن أبی‏شیبة، عبدالله بن محمّد، (1429 ق)، المصنف، بیروت: دار الفکر.

  1. ابن بابویه، محمّد بن علی، (1378 ق)، عیون اخبار الرضا†، تهران: نشر جهان.
  2. ابن بابویه، محمّد بن علی، (1413 ق)، کتاب من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1413ق.

ابن حنبل، احمد بن محمّد، (1421 ق)،  المسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.

  1. ابن شهر آشوب، محمّد بن علی، (1379 ق)، مناقب آل ابی‏طالب، قم: نشر علامه.
  2. ابن فارس، احمد، (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  3. ابن ماجه، محمّد بن یزید، (بی‌تا)، سنن ابن‏ماجه، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه.
  4. ابن‏سعد، محمّد، (1410 ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  5. ابن‏عساکر، علی بن حسن، (1415 ق)، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دار الفکر.
  6. ابوداوود سجستانی، سلیمان بن اشعث، (بی‌تا)، سنن ابی‏داوود، بیروت: المکتبة العصریه.
  7. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، (1394 ق)، حلیة الأولیاء، مصر: السعاده.

اربلی، علی بن عیسی، (1381 ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز: بنی‏هاشمی.

  1. ایازی، سیّد محمّدعلی، (1389 ش)، ملاکات احکام و شیوه‏های استکشاف آن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  2. بحر العلوم، محمّد، (1977 م)، الاجتهاد اصوله و احکامه، لبنان: دار الزهراء.
  3. بخاری، محمّد بن اسماعیل، (1422 ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار طوق النجاة.
  4. برقی، احمد بن محمّد، (1371 ق)، المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیة.
  5. بیهقی، احمد بن حسین، (1424 ق)، السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  6. حسینیان، حامد، (1393 ش)، «سیره پویا؛ چالش‏های فراروی عمل به سیره و راه برون‏رفت از آن»، مجلۀ تاریخ اسلام، ش58.
  7. حلوانی، حسین بن محمّد، (1408 ق)، نزهة الناظر و تنبیه الخواطر، قم: مدرسة الإمام المهدی.
  8. حلّی، حسن بن یوسف، (1380 ش)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، لندن: مؤسسة الامام علی†.
  9. حلّی، حسن بن یوسف، (1388 ش)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت.
  10. خراسانی، محمّدکاظم، (1409 ق)، کفایة الاصول، قم: مؤسسة آل البیت.
  11. خویی، سید ابوالقاسم، (1422 ق)، محاضرات فى أصول الفقه‏، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.

دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، (1421 ق)، سنن الدارمی، ریاض: دار المغنی.

  1. زرکشی، محمّد بن عبدالله، (1414 ق)، البحر المحیط فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتبی.
  2. سعدی، عبدالحکیم، (1406 ق)، مباحث العلة فی القیاس، بیروت: دارالبشائر الإسلامیه.
  3. شریف رضی، محمّد بن حسین، (1414 ق)، نهج‏البلاغه، قم: نشر هجرت.

شعیری، محمّد بن محمّد، (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف، مطبعة حیدریة،.

  1. شهید اول، محمّد بن مکی، (1419 ق)، ذکری الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت.
  2. شهید ثانی، زین الدین، (1410 ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم: کتابفروشی داوری.
  3. صدر، سید محمّدباقر، (1359 ق)، المعالم الجدیدة للأصول، تهران: مکتبة النجاح.
  4. صدر، سید محمّدباقر، (1418 ق)، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏.
  5. ضیائی فر، سعید، (1393 ش)، «کاربست شؤون معصوم در علم اصول»، مجلۀ فقه، ش79.
  6. طبرانی، سلیمان بن احمد، (1415 ق)، المعجم الأوسط، بیروت: دار الحرمین.
  7. طبرسى، حسن بن فضل، (1412 ق)، مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضی.
  8. طوسی، محمّد بن الحسن، (1387 ش)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویه.
  9. طوسی، نصیر الدین، (1367 ش)، اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
  10. عالم‌زاده نوری، محمّد، (1391 ش)، استنباط حکم اخلاقی از سیره و عمل معصوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  11. عرب صالحی، محمّد، (1389 ش)، «تاریخمندی شریعت؛ بدعت یا نوآوری»، مجلۀ کتاب نقد، ش 54.
  12. علی‏اکبریان، حسنعلی، (1395 ش)، درآمدی بر فلسفه احکام؛ کارکردها و راه‏های شناخت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  13. فخر رازى، محمّد بن عمر، (1412 ق)، المحصول فى علم اصول الفقه، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  14. فیومی، احمد بن محمّد، (1414 ق)، المصباح المنیر، قم: مؤسسه دارالهجرة.
  15. کدیور، محسن، (1387 ش)، مسئلۀ برده‏داری در اسلام معاصر، تهران: نشر کویر.
  16. کلینی، محمّد بن یعقوب، (1407 ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  17. گیوی، احمد، (1388 ش)، دستور زبان فارسی1، تهران: نشر فاطمی.
  18. مالک بن انس، (1406 ق)، الموطأ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  19. مجتهد شبستری، محمّد، (1390 ش)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: نشر طرح نو.
  20. مطهری، مرتضی، (1384 ش)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: صدرا.
  21. مکارم شیرازی، ناصر، (1428 ق)، أنوار الاُصول، قم: مدرسة الامام علی بن ابی‏طالب†.
  22. میرزای قمی، ابوالقاسم، (1430 ق)، قوانین الاُصول‏‏، قم: احیاء الکتب الاسلامیة.
  23. نراقی، احمد، (1415 ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل‏البیت.
  24. نسائی، احمد بن شعیب، (1406 ق)، سنن النسائی، حلب: مکتبة المطبوعات الاسلامیه.
  25. دهخدا، علی‏اکبر، (1364 ش)، لغتنامۀ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.