ابن بطریق حلّی نخستین مستدرک‌نویس امامیّه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

استاد/دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

مستدرک‌نویسی، از سبکهای متداول و مهم در سبک‌شناخت کتب احادیث است. این سبک در بین اهل سنّت از سده چهارم رواج داشته است. مسأله این پژوهش، واکاوی آغاز این سبک در امامیّه است. بر اساس پژوهش حاضر روشن شد، حافظ ابن بِطرِیق حلّی با تدوین کتاب المُستَدرَکُ المُختار فِی مَناقِبِ وَصِیّ المُختار، نخستین حدیث پژوه امامیّه است که به سبک مستدرک‌نویسی روی آورد. وی این کتاب را به عنوان مستدرک کتاب پیشین خود، العُمدة، تألیف کرده است. در اصل تألیف این مستدرک توسط وی تردیدی نیست اما در این همانی اثر به واسطه ابهامات موجود در متن کتاب، جای تأمل است. براساس شواهدی در نسخه خطی، مطالب مندرج در متن، سبک ابن بطریق و مقایسه با کتاب العمدة به نظر می‌رسد؛ غالب متن کتاب المُستَدرَکُ المُختار موجود، یعنی احادیث، اثر ابن بطریق بوده ولی عباراتی را نیز ناسخ یا شخص دیگری به کتاب افزوده است.

کلیدواژه‌ها


  1. حسن علی، عادل، (1424 ق)، الإمام الحاکم النیسابوری و کتابه، قاهره: مؤسسة المختار.
  2. مجلسی، محمّدباقر، (1403 ق)، بحارالأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار‰، بیروت: مؤسسة الوفاء، چاپ دوم.
  3. السید بن الطاووس، (1413 ق)، التحصین لأسرار مازاد من کتاب الیقین، تحقیق: الأنصاری، قم: مؤسّسة دار الکتاب.
  4. افندى، عبد اللّه‏ بن عیسى بیگ، (1410 ق)، تعلیقة امل الآمل، تحقیق: احمد حسینى، قم: مکتبه آیه اللّه‏ المرعشى.
  5. حجت، هادی، (1398 ش)، جوامع حدیثی اهل سنت، تهران: سمت، چاپ دهم.
  6. أبو زهو، محمّد، (1404 ق)، الحدیث والمحدثون، بیروت: دار الکتب العربى.
  7. ابن بطریق، یحیى بن الحسن الأسدی، (1417 ق)، خصائص الوحی المبین، تحقیق: مالک المحمودى، قم: دار القرآن الکریم.
  8. آقا بزرگ، محمّد محسن بن على المنزوى الطهرانى، (1403 ق)، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء.
  9. کتانى، محمّد بن جعفر، (1400 ق)، الرسالة المستطرفة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  10. غلامعلی، مهدی، (1398 ش)، سبک‌شناخت کتاب‏های حدیثی، تهران: سمت و دانشگاه قرآن و حدیث، چاپ سوم.
  11. الحلّی، یحیى بن الحسن الأسدی، (1407 ق)، العمدة (عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار)، قم: مؤسّسة النشر الإسلامی.
  12. ابن منظور، محمّد بن مکرم، (1405 ق)، لسان العرب، بی‏جا: نشر أدب الحوزة.
  13. الطریحی، فخر الدین ‌بن محمّد، (1408 ق)، مجمع البحرین، تحقیق: احمد حسینی، مکتب النشر الثقافة الاسلامیه.
  14. النورى، میرزا حسین، (1408 ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت‰ لاحیاء التراث.
  15. الحلّی، یحیى بن الحسن الأسدی، (1436 ق)، المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار، تحقیق: سعید عرفانیان، مکتبة العلامة المجلسی.
  16. الاعظمی، محمّد ضیاء الرحمان، (1420 ق)، معجم مصطلحات الحدیث و لطائف الاسانید، ریاض: مکتبة اضواء السلف.
  17. احمد بن فارس بن زکریا، (1415 ق)، معجم مقاییس اللّغة، تحقیق: شهاب الدین ابو عمرو، بیروت: دار الفکر.
  18. ابن شهر آشوب، محمّد بن علی، (1376 ق)، مناقب آل ابی طالب، به کوشش: گروهی از اساتید، نجف: مکتبة الحیدریة.