واکاوی «فرآیند فهم حدیث» مبتنی بر میراث دانشیِ آیت‌اللّه محمدی ری‌شهری(رحمه اللّه)

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

آیت‌اللّه محمّدی ری‌شهری (1401-1325ش) از محدّثان و احیاگران حدیث در دوره معاصر بودند که با تأسیس مؤسّسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، گام بلندی در تبیین و ترویج معارف اهل ‌بیت(علیهم السلام) برداشتند. تبحّر خاص، ذهن خلّاق و منظومه‌وار ایشان، در کنار ساماندهی شایسته پژوهش‌های گروهی که به آثار حدیثی فاخری انجامید، بایستگی دستیابی به شناخت مراحل و شیوه دستیابی به فهم حدیث در نگاه ایشان را دوچندان می‌کند. به نظر می‌رسد فرآیند فهم حدیث یا همان فقه‌الحدیث که دانشی با پیشینه طولانی نزد عالمان مسلمان است، در نگاه مرحوم ری‌شهری به سه بخش «مقدّمات فقه‌الحدیث»، «فقه‌الحدیث» و «دستمایه فقه‌الحدیث» قابل تقسیم است. هم بخش اول که عهده‌دار فراهم‌آوری پیش‌نیازهای فهم متن حدیث است و هم بخش دوم که عهده‌دار فهم متن و مقصود حدیث است، هر کدام شامل پنج مرحله هستند و بخش سوم نیز که عهده‌دار چگونگی و چارچوب‌های ارائه نتیجه حاصل از فقه‌الحدیث است، در بردارنده چهار مرحله می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابن الأثیر الجزری، مبارک بن محمد(1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. تحقیق: محمد طناحی، قم: مؤسّسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  2. ابن الحنبل، احمد(1414ق). مسند أحمد. تحقیق: شعیب أرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرّسالة، الطبعة الأولی.
  3. ابن سیّدة، علی بن إسماعیل(1421ق). المحکم و المحیط الأعظم. بیروت: دارالکتب العلمیّة، چاپ اوّل.
  4. ابن العساکر، علی بن الحسن بن هبة اللّه الشافعی(1415ق). تاریخ مدینة دمشق. بیروت: دارالفکر، چاپ اوّل.
  5. ابن الفارس، أحمد(1404ق). معجم مقاییس اللغة. تحقیق: ‌‌هارون عبدالّسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.
  6. إبن الکثیر، ابوالفداء(1415ق). الباعث الحثیث. شارح: أحمد محمد شاکر، مدینه: دارالعاصمة، الطبعة الأولی.
  7. ابن المنظور، محمد بن مکرم(1414ق). لسان العرب. تحقیق:جمال الدّین المیردامادی: بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
  8. احسانی‌فر لنگرودی، محمد(1432ق). اسباب اختلاف الحدیث. بیروت: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  9. الإربلى، على بن عیسى(1401ق). کشف الغمّة فى معرفة الأئمّة :. تصحیح: السید‌‌ هاشم الرسولى المحلّاتى: بیروت: دارالکتاب، الطبعة الأولی.
  10. ایزدی، مهدی(1394ش). روش‌شناسی نقد متن حدیث. تهران: دانشگاه امام صادق7، چاپ اوّل.
  11. البیهقی، أحمد بن الحسین(1414ق). السّنن الکبرى. تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب ‌العلمیّة، الطبعة الأولی.
  12. پسندیده، عباس(1397ش). فقه الحدیث 3. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  13. تهرانى، آقا بزرگ(1403ق). الذّریعة الى تصانیف الشّیعة. بیروت: دارالأضواء، الطبعة الأولی.
  14. حافظیان‌، ابوالفضل(1390ش). رسائل فی درایة الحدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  15. الحسینی الزّبیدی، محمد مرتضی(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق: علی الهلالی و علی السیری: بیروت: دارالفکر، چاپ اوّل.
  16. راغب، حسین بن محمد(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالقلم، الطبعة الأولی.
  17. السخاوى، محمّد بن عبدالرّحمان(1412ق). فتح المغیث بشرح ألفیة الحدیث للعراقى. بیروت: دارالطبری، الطبعة الثانی.
  18. السیوطی، جلال‌الدّین(1379ق). تدریب الرّاوى. شارح: تقریب النووى: القاهرة، الطبعة الأولی.
  19. السیّد الداماد، محمّد بن محمّدباقر(1405ق). الرّواشح السّماویة. قم: منشورات مکتبة آیة اللّه المرعشی ;، الطبعة الأولی.
  20. شبّر، عبداللّه(1390ش). مصابیح الأنوار فی حل مشکلات الأخبار. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  21. الشهرزورى، عثمان بن عبدالرّحمان(1416ق). مقدّمة ابن الصلاح فى علوم الحدیث. تحقیق: صلاح محمّد عویضة: بیروت: دارالکتب العلمیّة، الطبعة الأولی.
  22. شیخ بهائى، محمّد(1414ق). مشرق الشّمسین. تحقیق: سیّد مهدى روحانى، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیّة، چاپ اوّل.
  23. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه(1378ق). عیون أخبارالرضا 7. تحقیق: مهدی اللاجوردی: تهران: نشر جهان، چاپ اوّل.
  24. ­­­­__________(1385ق). علل الشّرائع. قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول.
  25. __________(1403ق). معانی الأخبار. تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اوّل.
  26. __________(1413ق). من لا یحضره الفقیه. تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
  27. طباطبایی، سیدمحمد کاظم(1400ش). منطق فهم حدیث. قم: انتشارات مؤسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ;، چاپ پنجم.
  28. الطبرانی، سلیمان بن أحمد(1404ق). المعجم الکبیر. تحقیق: محمد عثمان، بیروت: دارالفکر، الطبعة الثّانیة.
  29. الطریحی، فخرالدّین(1375ش). مجمع البحرین. تحقیق: احمدحسین الإشکوری، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
  30. __________ (بی تا). جامع المقال. تحقیق: محمّدکاظم الطریحی، تهران: المطبعة الحیدریّة، الطبعة الأولی؛
  31. الطوسی، محمد بن الحسن(1407ق). تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة. تحقیق: سیّد حسن الموسوی الخرسان، تهران: دارالکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
  32. العاملى (الشهید الثانى)، زین‌الدّین على بن أحمد(1413ق). الرّعایة فى علم الدّرایة. تحقیق: عبدالحسین بقّال، قم: منشورات مکتبة آیة اللّه المرعشى ;، الطبعة الثانیة.
  33. __________ (1414ق). شرح البدایة فی علم الدّرایة. تصحیح: السیّد محمّد رضا الحسینیّ الجلالی، قم: منشورات الفیروز آبادى، الطبعة الأولی.
  34. العسکری، أبوهلال(1412ق). معجم ال‍فروق ال‍لّغویّة. قمّ‌: مؤسّسة النّشر الإسلامی، الطبعة الأولی.
  35. غفّاری، علی‌أکبر(1369ش). دراسات فی علم الدرایة. تهران: جامعة الإمام الصادق7، الطبعة الأولی.
  36. الفراهیدی، خلیل بن أحمد(1409). ترتیب کتاب العین. قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
  37. الفیّومی، أحمد بن محمد(1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: مؤسسة دارالهجرة، چاپ دوم.
  38. الکفعمی، ابراهیم بن علی العاملی(1418ق). البلد الأمین و الدّرع الحصین. بیروت: مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات، الطبعة الثّانیة.
  39. الکلینی، محمد بن یعقوب(1407ق). الکافی. تحقیق علی‌اکبر الغفاری، تهران: دارالکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
  40. المامقانى، عبداللّه(1411ق). مقباس الهدایة فى علم الدّرایة. تحقیق: محمّدرضا المامقانى، قم: مؤسسة آل البیت : لإحیاء التراث، الطبعة الأولی.
  41. مجلسی، محمدباقر بن محمدّتقی(1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار:. جمعی از محقّقان، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، الطبعة الثّانیة.
  42. محمّدی الرّی‌شهری، محمد(1416). میزان الحکمة. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  43. __________ (الف)(1389ش). شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق. با همکاری احمد غلامعلی، قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  44. __________ (الف) (1390ش). بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  45. __________ (الف) (1391ش). دانشنامه قرآن‌ وحدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  46. __________ (الف) (1392ش). الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  47. __________ (الف) (1395ش). حکمت‌نامه فاطمی. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  48. __________ (الف) (1396ش). ایمان در قرآن. قم: دارالحدیث، بی‌چا.
  49. __________ (ب) (1385ش). دانشنامه احادیث پزشکی. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  50. __________ (ب) (1389ش). ماه خدا. قم: درالحدیث، چاپ اوّل.
  51. __________ (ب) (1390ش). درآمدی بر تفسیر جامع روایی. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  52. __________ (ب) (1392ش). خاطره‌های آموزنده. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  53. __________ (ب) (1395ش). فرهنگ‌ نامه تجارت و داد و ستد. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  54. __________ (ب) (1396ش). گزیده سیره پیامبر خاتم 9. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  55. __________ (ج) (1389ش). مراقبات ماه رمضان. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  56. __________ (ج) (1392ش). گزیده شناخت‌نامه نماز. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  57. __________ (ج) (1395ش). فرهنگ‌نامه نماز جمعه. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  58. __________ (ج) (1396ش). فرهنگ‌‌نامه نماز جماعت. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  59. __________ (د) (1391ش). گزیده شهادت‌نامه امام حسین 7. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  60. __________ (د) (1392ش). شناخت‌نامه نماز. قم :دارالحدیث، چاپ اوّل.
  61. _________ (هـ) (1391ش). اهل‌بیت : در قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث، چاپ هفتم.
  62. ________ (1384ش). جواهر الحکمة للشّباب. با همکاری احمد غلامعلی: قم: درالحدیث، چاپ اوّل.
  63. __________ (1386ش). حکمت‌نامه پیامبر اعظم 9. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  64. __________ (1387ش). دوستی در قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  65. __________ (1388ش). دانشنامه امام حسین 7 بر پایه قرآن حدیث و تاریخ. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  66. __________ (1393ش). دانشنامه امام مهدی 7بر پایه قرآن حدیث و تاریخ. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  67. __________ (1394ش). سیره پیامبر خاتم 9، قم: دارالحدیث، چاپ دوم.
  68. __________ (1397ش). شناخت‌نامه حدیث: قم. دارالحدیث، چاپ اوّل.
  69. __________ (1398ش). پرتوی از تفسیر اهل ‌بیت:. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی‌آستان قدس رضوی، چاپ اوّل.
  70. __________ (1432ق). موسوعة معارف الکتاب و السّنة. بیروت: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  71. __________ (ج). (1391ش). شناخت‌نامه قرآن. با همکارى جمعى از پژوهشگران: قم:‌‌‌‌ دارالحدیث، چاپ اوّل.
  72. __________ (1380ش). دانشنامه امیرالمؤمنین 7 بر پایه قرآن حدیث وتاریخ. با همکارى سید محمد کاظم طباطبائى و سید محمود طبائى نژاد: قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  73. __________ (الف). (1385ش). دانشنامه عقاید اسلامى از نگاه قرآن و حدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  74. __________ (1369ش). مبانى شناخت. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ دوم.
  75. مدرّسان دانشگاه قرآن و حدیث. (1400ش). دانش حدیث. قم: نشر کمال، چاپ نهم.
  76. مسجدی، حیدر. (1390ش). التّصحیف فی متن الحدیث، قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  77. مسعودی، عبدالهادی. (1395ش). درسنامه فقه‌الحدیث. قم: دارالحدیث، چاپ اوّل.
  78. __________ (1384ش). روش فهم حدیث. تهران: سمت و دانشکده علوم حدیث، چاپ دوم.
  79. __________ (1397ش). آسیب‌شناسى حدیث. تهران: سمت و دانشکده علوم حدیث، چاپ سوم؛
  80. الموسوى (السید الرضى)، محمّد بن الحسین(1382ش). المجازات النّبویّة. قم: دارالحدیث، الطبعة الأولی.
  81. النّسائى، احمد بن شعیب(1406ق). سنن النّسائى. تحقیق: عبدالفتّاح ابوغُدّة: بیروت: دارالبشائر الإسلامیّة، الطبعة الثّانیة.
  82. النیلی النجفی، علی بن عبدالکریم. (1426ق). سرور أهل الإیمان فی علامات ظهور صاحب الزمان7، تحقیق: الشیخ قیس بهجة العطار: قم: دلیل ما، چاپ اوّل.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار