بایسته های نسخه پژوهی در موضوعات قرآنی و حدیثی؛ نسخه یابی روش شناسیِ تصحیح و منابع کارآمد

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی تهران

چکیده

احیاء و انتشار متون خطی و آثار گذشتگان که در علوم مختلف اسلامی به یادگار مانده است، از مهم‌ترین راه‌هایی شناسایی و شناساندن فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود و این زمینۀ مطالعاتی، از امور علمی و پژوهشی مهم است که اغلب بر پایۀ نقد و تحقیق و ترجمه بنیان نهاده می‌شود تا ارزش علمی و اعتبار آن‌ها مورد قضاوت قرار می‌گیرد. تصحیح و تحقیق نسخه‌های خطی ارزش فراوانی دارد و سبب می‌شود تا گنجینه‌ای از علوم، احیاء و در اختیار عموم و خواص قرار گیرد و چه بسا علوم ناب و دست‌نخورده‌ای در این خزائن خطی موجود باشد که از دسترس بشریت به دور مانده است. در این راستا لازم است پژوهشگران مطالعات قرآنی و حدیثی ضمن شناسایی نسخه‌های خطی، به احیاء و انتشار شایستۀ این آثار همت گمارند. مسئلۀ اساسی مقالۀ فرارو، چگونگی نسخه‌پژوهی در موضوعات قرآنی و حدیثی و بایسته‌های آن است که با هدف تبیین این بایسته‌ها در سه محور کلی نسخه‌یابی، روش‌شناسی تصحیح و منابع کارآمد به نگارش در آمده است. مهم‌ترین حاصل بررسی این نوشتار آن است که نسخه‌پژوهی متون دینی به ویژه موضوعات قرآنی و حدیثی، از ضرورت‌های پژوهش علمی در عصر حاضر به شمار می‌رود و بایسته است......

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. افشار، ایرج (1384). «مسائل نقل و تصحیح متن­های فارسی و مشکل حفظ اصالت نسخه خطی». نامه بهارستان، سال ششم، شماره اول ـ دوم، دفتر 11 و 12.
  2. امیدسالار، محمود (1384). «علامه قزوینی و فن تصحیح متن». نامه بهارستان، سال ششم، شماره اول و دوم، دفتر 11 و 12.
  3. انوار (استعلامی)، پروین (1378). مأخذشناسی و استفاده از کتابخانه. تهران: زوّار، ویرایش پنجم.
  4. بینش، تقی (1354). «روش تصحیح متون فارسی». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دوره 27، شماره 115 و 116.
  5. جواد، مصطفی (1377). «فن تصحیح متون». آینه میراث، مترجم: علی محدّث، شماره 2.
  6. جهانبخش، جویا (1390). راهنمای تصحیح متون. تهران: دفتر نشر میراث مکتوب، چاپ سوم.
  7. چرمگی عمرانی، مرتضی و علی (پدرام) میرزایی (1389). کارگاه روش تصحیح نسخه­های خطّی. تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ دوم.
  8. رنجبر، احمد (1377). روش تحقیق و مأخذشناسی. تهران: اساطیر، چاپ پنجم.
  9. رُمن، استیفن (1373). «نسخه­های خطّی اسلامی در کتابخانه­های کانادا (مونترال و تورنتو» مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ترجمه: پروین انوار (استعلامی)، شماره 17 و 18.
  10. زرّین­کوب، عبدالحسین (1336). «روش علمی در نقد و تصحیح متون ادبی». یغما، سال دهم، شماره 6 و 7.
  11. ___________ (1377). «روش علمی در نقد و تصحیح متون ادبی». آینه میراث، سال اول، شماره اول.
  12. ستوده، غلامرضا (1386). مرجع­شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، چاپ دوازدهم.
  13. سمیعی، احمد (1361). «نکته­هایی در باب تصحیح متون»، نشر دانش، شماره 12.
  14. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383). «نقشِ ایدئولوژیکِ نسخه بدل­ها». نامه بهارستان، سال پنجم، شماره اول و دوم، دفتر 9 و 10.
  15. صادقی، علی­اشرف (1384)، «ضوابط تصحیح متن­های کهن»، نامه بهارستان، سال ششم، شماره 11 و 12.
  16. عظیمی، حبیب­اللّه (1389). اصول و مبانی نسخه­شناسی در کتب خطی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
  17. عظیمی، حبیب­اللّه و ایوب نازی (1389). «نسخ خطی و فهرست­نویسی آن در ایران». تحقیقات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، سال چهل و چهارم، شماره 52.
  18. عمادی حائری، محمد (1387). «تصحیح متون با تأکید بر تصحیح متون فارسی». گزارش میراث، دوره دوم، سال سوم، شماره 25 و 26.
  19. فدائی، غلامرضا (1386). آشنایی با نسخ خطی و آثار کمیاب (فارسی و عربی). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، چاپ اول.
  20. فرزاد، مسعود (1353). «روش علمی برای تصحیح متون»، مجله گوهر، سال دوم، شماره 22.
  21. مایل هروی، نجیب (1379). تاریخ نسخه­پردازی و تصحیح انتقادی نسخه­های خطّی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1379.
  22. مسجدی، حسین (1397). نسخه­های خطی و آثار کمیاب. تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ اول.
  23. المنجّد، صلاح­الدّین (1377). «روش تصحیح نسخه­های خطی»، آینه میراث، ترجمه: حسین خدیوجم، سال اول، شماره سوم و چهارم.
  24. المنجّد، صلاح­الدّین (1987). قواعد تحقیق المخطوطات. بیروت: دارالکتب الجدید، الطبعة السّابعة.
  25. ولک، رنه و اوستین وارن (1367). «از گردآوری نسخ تا تصحیح انتقادی». فرهنگ، ترجمه: ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، شماره 2 و 3.