شاخصه‌های تربیت معنوی از منظر قرآن و نهج‌البلاغه

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشگاه قرآن و حدیث؛ دانش‌آموخته حوزه علمیه قم

2 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

شناخت شاخصه‌های تربیت معنوی می‌تواند معیاری برای ارزیابی معنویّت جامع، اصیل و کارآمد باشد و افراد را از ورود به معنویّت‌های غیر کارآمد و یا‌ کاذب باز دارد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که «از منظر قرآن و نهج‌البلاغه، شاخصه‌های مهم تربیت معنوی کدامند؟» با روش توصیفی-تحلیلی، مهم‌ترین شاخصه‌ها عبارتند از: «خردمند بودن باورها»، «التزام عملی به اوامر و نواهی»، «عدم دلبستگی به ظواهر دنیا»، «دلدادگی به امور آخرت» و «میانه‌روی در اندیشه و عمل» یافت شد. موارد یادشده را می‌توان ذیل عناوین «عقلانیّت»، «عبودیّت»، «بی‌اعتبار دانستن دنیا»، «آخرت‌گرایی» و «اعتدال» یاد کرد. این شاخصه‌ها از چنان ترازی برخوردارند که اگر در تربیت معنوی به طور کامل به آنها توجه نشود، معنویّت بدست آمده، ناتوان از تأمین آرامش پایدار و عمیق خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابن شعبه حرّانی، حسن بن علی (1383ش). تحف العقول عن آل الرّسول:، قم: دارالحدیث.
  2. ابن فارس، ابوالحسن احمد بن‌ فارس (1404ق). مقاییس اللّغة، قم: مکتب الإعلام الإسلامیّ، چاپ اول.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
  4. ابن میثم، کمال‌الدّین میثم بن علی میثم البحرانی (1999م). شرح نهج‌البلاغه ابن میثم. بیروت: دارالثّقلین.
  5. جعفری، محمدتقی (1376ش). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم.
  6. جوادی آملی، عبداللّه (الف) (1393ش). قرآن در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم)، قم: نشر اسراء، چاپ دوازدهم.
  7. ـــــــــــــــــــ (ب) (1393ش) حکمت عبادات، قم: نشر اسراء، چاپ بیستم.
  8. حمیدیّه، بهزاد (1391ش). معنویّت در سبد مصرف، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و ‌اندیشه اسلامی، چاپ اول.
  9. خدّامیان آرانی، علی‌اکبر و عباس محمودی (1394). «روش‌های تربیتی از دیدگاه امیرالمؤمنین 7 در نهج‌البلاغه». علوم و معارف قرآن و حدیث، شماره 2، سال اول،ص 30 - 55.
  10. خوئی، حبیب اللّه بن محمد هاشم (1344ق). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تصحیح: ابراهیم المیانجی، تهران: مکتبة الإسلامیّة، چاپ دوم.
  11. رودگر، محمدجواد (1388ش). «معنویّت گرایی در قرآن» (مبانی، مؤلّفه‌ها و کارکردهای معنویّت قرآنی). علوم اسلامی، شماره 14، سال چهارم، ص 2 ـ 19.
  12. سلیمانی، صدیقه؛ منصور پهلوان؛ محسن ایمانی و محمود عبائی کوپایی. «بررسی اصول معنویّت درمانی در قرآن کریم». Journal of Quran and medicine|, 2020:5(2): 77-85.
  13. سید رضی، محمد بن حسین (1434ق). نهج‌البلاغه، قم: مؤسّسه نشر اسلامی، چاپ هشتم.
  14. صفوی، سید علی‌رضا؛ سعید بهشتی؛ سید کاظم اکرمی و معصومه صمدی (1397ش). «فلسفه اخلاق مبتنی بر میانه روی در سخنان امیرمؤمنان 7»، فصلنامه پژوهش‌نامه نهج‌البلاغه، شماره 22، سال ششم، ص ۱۱۸ - ۱۰۲.
  15. کلینی، محمد بن یعقوب (1990م). اصول کافی. تحقیق: علی‌اکبر غفّاری، بیروت: دار التّعارف للمطبوعات.
  16. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار:، بیروت: دار احیاء التّراث العربیّ، چاپ سوم.
  17. مطهری، مرتضی (1381ش). اسلام و نیازهای زمان، تهران: انتشارات صدرا.
  18. ـــــــــــــــــــ (1372ش). علل گرایش به مادّیگری، تهران: انتشارات صدرا.
  19. ـــــــــــــــــــ (1399ش). آشنایی با قرآن (شناخت قرآن). تهران: انتشارات صدرا.
  20. ـــــــــــــــــــ (1395ش). بیست گفتار، تهران: انتشارات صدرا.
  21. معین، محمد (1382ش). فرهنگ فارسی، تهران: بهزاد.
  22. مکارم، ناصر (الف) (1390ش). پیام امام امیرالمؤمنین 7: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، قم: مدرسه الإمام علی بن ابی طالب7.
  23. ـــــــــــــــــــ و همکاران (ب) (1373ش). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیّة، چاپ دوازدهم.
  24. نخعی مقدّم، مسعود و مهدی فانی (1395ش). «نگاهی به مفهوم سلامت معنوی در گزاره‌های نهج‌البلاغه»، پژوهش در دین و سلامت، شماره 2،ص 59-65.
  25. وجدانی، فاطمه (1402ش). «الگوی نظری تربیت معنوی با رویکرد اسلامی». فصلنامه علمی تربیت اسلامی، شماره 43، سال 18، ص 71 -97.
  26. یدالهی فر، محمدجواد؛ علی‌رضا فقیهی؛ محمد سیفی؛ محمدرضا یوسف‌زاده و فائزه ناطقی (1397ش). «اهداف و اصول تربیت معنوی بر اساس آموزه‌های امام علی 7 در نهج‌البلاغه». فصلنامه پژوهش‌نامه نهج‌البلاغه، شماره 24، سال ششم، ص 120 ـ 106.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار