1
دانش‌آموخته سطح چهار حوزهٔ علمیهٔ قم؛ مربی معارف دانشگاه امام خامنه‌ای
2
دانشیار دانشگاه حضرت معصومه
چکیده
نهج‌البلاغه، به عنوان کتابی جامع در تربیت فردی-اجتماعی، به شکل ویژه‌ای به فتنه‌گری، عوامل و راهکارهای مقابله با آن پرداخته است. از آنجا که وقوع فتنه در هر دورانی ممکن است، سیره امیرالمؤمنین7 در مواجهه با آن می‌تواند به عنوان الگویی برای مقابله با فتنه‌های معاصر نظام اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، در پی تبیین و شناسایی راهکارهای روانی برای مقابله با فتنه‌گری در نهج‌البلاغه است. این راهکارها به سه گروه «بینشی»، «گرایشی» و «کُنشی» تقسیم می‌شوند. راهکارهای بینشی، مثل کسب بصیرت، نصیحت‌پذیری و آمادگی برای وقوع فتنه‌های دنیا، به حوزه شناخت انسان مربوط می‌شوند. راهکارهای گرایشی، مثل صلح‌طلبی و بی‌اعتنایی به وسوسه‌های شیطانی به تمایلات انسانی و راهکارهای کنشی، مثل تقوا (جوانحی و جوارحی)، استمداد و استغفار از خداوند به رفتارهای انسانی مربوط می‌شوند. این راهکارها می‌توانند در مواجهه با فتنه‌های معاصر، نقش مؤثری ایفا کنند.
آمدی، عبدالواحد بن محمد (بی‌تا). غرر الحکم و درر الکلم. تحقیق: مصطفی درایتی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌اللّه (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغه. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة آیةاللّه العظمی المرعشیّ النجفیّ.
ابن ابى‌حاتم، عبدالرّحمن بن محمد (1419 ه. ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق: اسعد محمد طیّب، ریاض: مکتبة نزّار مصطفى الباز، چاپ سوم.
ابن‌درید، محمد بن حسن (1988 م). جمهرة اللّغة. لبنان. بیروت: دارالعلم للملّایین، چاپ اول.
ابن شعبه حرّانى، حسن بن على (1363). تحف العقول عن آل الرسول :. تحقیق و تصحیح: على‌اکبر غفّارى، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب. لبنان. بیروت: دار صادر، چاپ سوم.
ابن میثم، میثم بن علی (1366). اختیار مصباح السّالکین. تحقیق: محمدهادی امینی، مشهد: آستان قدس رضوی.
ـــــــــــــــــــ (1404 ق). شرح نهج‌البلاغه. تهران: دفتر نشر کتاب.
ازهرى، محمد بن احمد (۱۴۲۱ ق). تهذیب اللّغة. لبنان. بیروت: دار احیاء التّراث العربی، چاپ اول.
الهی‌راد، صفدر (1398). انسان‌شناسی. قم: انتشارات مؤسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی u، چاپ اول.
جلالی، حسین (1380). «درآمدى بر بحث بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آنها». مجلّه معرفت، شماره ۵۰، ص 45-56.
جوهرى، اسماعیل بن حمّاد (1376 ق). الصّحاح: تاج اللّغة و صحاح العربیّة. تحقیق و تصحیح: احمد عبدالغفور عطّار، بیروت: دارالعلم للملّایین، چاپ اول.
ذهنی تهرانی، محمدجواد (بی‌تا). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه (تنبیه الغافلین و تذکرة العارفین). مترجم: فتح‌‌اللّه کاشانی، تهران: پیام حق.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم، چاپ اول.
روحانی، زینب سادات و هادی بهرامی احسان (1400). «مقایسه مفهوم نفس در قرآن با مفهوم روان در روان‌شناسی». فصلنامه نظریّه‌های اجتماعی متفکّران مسلمان، شماره 11، ص 33-56.
سبحانی، جعفر (1358). اصالت روح از نظر قرآن. قم: چاپخانه علمیّه.
سیدرضی، محمد بن حسین (1382). نهج‌البلاغه. مترجم: محمد دشتی، قم: به‌نشر.
شهیدی، شهریار و سعیده فرج‌نیا (1393). «روان‌شناسی و گرایش‌های متعالی: نقش روح و ابعاد مربوط به آن در رشد شخصیّت انسان». مجلّه رویش روان‌شناسی. شماره ۳(9)، ص 3-44.
صنعانى، عبدالرّزاق بن همّام (1411 ق). تفسیر القرآن العزیز المسمّى تفسیر عبدالرّزاق. بیروت: دارالمعرفة، چاپ اول.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
طریحى، فخرالدّین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین. تحقیق و تصحیح: احمد حسینى اشکورى، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
عمید، حسن (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد، چاپ اول.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409 ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت، چاپ دوم.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). کافی. تحقیق و تصحیح: على‌اکبر غفّارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
مدرّس وحید، احمد (بی‌تا). شرح نهج‌البلاغة. بی‌نا. بی‌جا.
مصطفوی، حسن (1368). التّحقیق فی کلمات القرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
مطهری، مرتضی (1391). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا، چاپ هفتاد و نهم.
معین، محمد (1363). فرهنگ معین. تهران: نشر امیرکبیر، چاپ ششم.
مغنیه، محمدجواد (1979 م). فی ظلال نهج‌البلاغة. بیروت. دار العلم للملّایین.
مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام امیرالمؤمنین 7. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
منتظری، حسین علی (1383). درس‌هایی از نهج‌البلاغه. تهران: سرایی.
موسوی، عباس علی (1418 ق). شرح نهج‌البلاغة. بیروت: دارالرّسول‌الأکرم9.
نجات، حمید و محمود ایروانی (1378). «مفهوم سلامت روان در مکاتب روان‌شناسی». اصول بهداشت روانی، شماره 3 (1)، ص 160-166.
حجازی, سید ولی الله, & رفعت, محسن. (1403). راهکارهای روانی مقابله با فتنه‌گری از دیدگاه نهج‌البلاغه. نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه, 19(37), 151-173.
MLA
سید ولی الله حجازی; محسن رفعت. "راهکارهای روانی مقابله با فتنه‌گری از دیدگاه نهج‌البلاغه". نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه, 19, 37, 1403, 151-173.
HARVARD
حجازی, سید ولی الله, رفعت, محسن. (1403). 'راهکارهای روانی مقابله با فتنه‌گری از دیدگاه نهج‌البلاغه', نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه, 19(37), pp. 151-173.
VANCOUVER
حجازی, سید ولی الله, رفعت, محسن. راهکارهای روانی مقابله با فتنه‌گری از دیدگاه نهج‌البلاغه. نیم سالنامه علمی-ترویجی حدیث و اندیشه, 1403; 19(37): 151-173.
)