دانش‌آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه قم؛ مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم
چکیده
ابوالرّبیع شامی از اصحاب امام صادق و امام باقر 8 و صاحب کتابی حدیثی است. روایات ایشان در کتب اربعه و سایر کتب روایی شیعه، به بیش از صد مورد در موضوعات مختلف دینی می‌رسد. در مورد وثاقت یا عدم وثاقت ایشان، اختلاف نظر وجود دارد. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به طرح دیدگاه‌های موجود درباره مسأله حاضر پرداخته و نگارنده با بررسی نظرات مختلف و ادلّه هر یک از قائلان، با استفاده از روش تضارب آراء به نقد و بررسی هر یک از دلایل آنان پرداخته است. در نهایت، این پژوهش دلایل تضعیف ابوالرّبیع شامی را تمام ندانسته و با استناد به برخی از توثیقات عام، از جمله: «اعتماد شیخ صدوق به کتاب وی و کثرت نقل از آن»، «ذکر کتاب وی و طریق به آن توسط شیخ و نجّاشی»، «کثرت روایت اجلّاء و اصحاب اجماع از ابوالرّبیع» و «کثرت روایات ابوالرّبیع در کتب اربعه» وثاقت وی را ثابت دانسته است.
برقى، احمد بن محمد بن خالد (1371ق). المحاسن، تحقیق: جلال‌الدّین محدّث، قم: دار الکتب الإسلامیّة، چاپ دوم.
ــــــــــــــــــــــــــ (1342ش). رجال برقی (در ضمن رجال ابن داود چاپ شده). تحقیق: جلال الدّین محدّث و محمدکاظم میاموی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
حائری، محمّد بن اسماعیل مازندرانی (1416ق). منتهی المقال فی احوال الرّجال. قم: مؤسّسه آل البیت :، چاپ اول.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا)). أمل الآمل فی علماء جبل عامل. احمد حسینی اشکوری، بغداد: مکتبة الأندلس، چاپ اول.
حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهّر (1402ق). رجال العلامة الحلّی (الخلاصة). تحقیق: محمدصادق بحر العلوم، نجف اشرف: دار الذّخائر، چاپ دوم.
ــــــــــــــــــــــــــ (1411ق). ایضاح الإشتباه. محمد حسّون، قم: جامعه مدرّسین حوزه، چاپ اول.
خویی، سیّد ابوالقاسم موسوی (1403ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرّواة. قم: مدینة العلم، چاپ چهارم.
داورى، مسلم (1416ق). أصول علم الرّجال بین النظریّة و التّطبیق. تحقیق: محمد على على معلّم، بی‌جا: مؤلّف، چاپ اول.
زرکلی، خیرالدّین بن محمود (1989م). الأعلام. بیروت: دار العلم للملّایین، چاپ هشتم.
سبحانى تبریزى، جعفر (1382ش). الحجّ فی الشّریعة الإسلامیّة الغرّاء. قم: مؤسّسه امام صادق7، چاپ اول.
شیخ بهائى، محمد بن حسین عاملی (1414ق). مشرق الشّمسین و إکسیر السّعادتین مع تعلیقات الخواجوئی. مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ اول.
صدوق، شیخ محمّد بن على بن بابویه (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم، چاپ دوم.
صفّار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدّرجات فی فضائل آل محمّد 9. تحقیق: محسن کوچه باغى، قم: مکتبة آیة اللّه المرعشیّ النجفیّ، چاپ دوم.
طبرسى، فضل بن حسن (1417ق). إعلام الورى بأعلام الهدى. قم: آل البیت:، چاپ اول.
طوسى، محمد بن الحسن (1414ق). الأمالی. قم: دار الثّقافة، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــ (1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق: حسن الموسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
ــــــــــــــــــــــــــ (1373ش). رجال الطّوسی. تحقیق: جواد قیّومى اصفهانى، قم: مؤسّسة النّشر الإسلامیّ التّابعة لجامعة المدرّسین بقم المقدّسة، چاپ سوم.
ــــــــــــــــــــــــــ (1420ق). فهرست کتب الشّیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول. تحقیق: عبدالعزیز طباطبائى، قم: مکتبة المحقّق الطباطبائی، چاپ اول.
عاملى، شهید اول، محمد بن مکّى (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. تحقیق: رضا مختاری، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیّه قم، چاپ اول.
عاملی، محمد بن حسن بن زین‌الدّین (1419ق). استقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار. قم: مؤسّسه آل البیت :، چاپ اول.
فتّال نیشابورى، محمد بن احمد (1375ش). روضة الواعظین و بصیرة المتّعظین. قم: انتشارات رضى، چاپ اول.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (بی‌تا). نضد الإیضاح (در ضمن الفهرست چاپ شده است). تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــ (1406). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على7، چاپ اول.
کشّى، محمد بن عمر (1363ش). رجال الکشّی: اختیار معرفة الرّجال ( مع تعلیقات میر داماد الأسترآبادی). تحقیق: مهدی رجایى، قم: مؤسسة آل البیت :، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــ (1409ق). رجال الکشّی: إختیار معرفة الرّجال. تلخیص: محمد بن حسن طوسى، تحقیق: حسن مصطفوى، مشهد: مؤسّسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول.
کلباسی، محمد بن محمدابراهیم (1380ش). الرّسائل الرّجالیّة. تحقیق: محمدحسین درایتی، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
کلباسی، ابوالهدی (1419ق). سماء المقال فی علم الرّجال. محمد حسینی قزوینی، قم: مؤسّسه ولی عصر 4، چاپ اول.
کلینى، محمد بن یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث للطّباعة و النّشر، چاپ اول.
مامقانی، عبداللّه (1381ش). تنقیح المقال فی علم الرّجال. تحقیق: محی‌الدّین و محمدرضا مامقانی، قم: مؤسّسه آل البیت : لاحیاء التّراث، چاپ اول.
مجلسى، محمدتقى (1406ق). روضة المتّقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. تحقیق: حسین موسوى کرمانى و علی پناه اشتهاردى، قم: مؤسّسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، چاپ دوم.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى (1403ق). بحارالأنوار. بیروت: دار إحیاء التّراث العربیّ، چاپ دوم.
مسعودی، على بن حسین (1409ق). مروج الذّهب و معادن الجوهر. تحقیق: اسعد داغر، قم: دار الهجرة، چاپ دوم.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور (1401ش). نرم افزار درایة النّور (دانشنامه تخصّصی رجال شیعه). قم، نسخه سوم.
مفید، محمد بن محمد(الف) (1413ق). الإختصاص. تحقیق: علی‌اکبر غفّارى و محمود محرمى زرندى، قم: المؤتمر العالمىّ لالفیة الشّیخ المفید، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــ (ب) (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج اللّه على العباد. محقّقین مؤسّسه آل البیت:، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــــــ (ج) (1413ق). جوابات اهل الموصل. قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول.
نجّاشی، احمد بن على (1365ش). رجال النجّاشی. قم: مؤسّسة النّشر الإسلامیّ التّابعة لجامعة المدرّسین بقم المشرّفة، چاپ ششم.
نورى، حسین بن محمدتقى (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسّسة آل البیت :، چاپ اول.
وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل. تعلیقة علی منهج المقال استرآبادی(نسخه خطی). کتابخانه ملّی، کد: 811248.
)