تبیین مفهوم «سِلم» در زیارت جامعه‌ کبیره و تحلیل آن از منظر روایات امامیّه و شارحان

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانش‌آموخته سطح دو حوزه علمیه قم؛ دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج‌البلاغه دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

مفهوم «سِلم» از مفاهیم پرتکرار ادعیّه و زیارات و از اصلی‌ترین ارکان تولّی به معصومان: به شمار می‌آید. این مفهوم به معنای دریافت حالت خضوعی است که مؤمن در مسیر کسب آن از خواهش‌های نفسانی و خواسته‌های شخصی فاصله گرفته و به سوی حاکم نمودن خواسته خداوند و ائمّه اطهار: در نیّت، قلب و اعمال خود حرکت می‌کند. این مفهوم در زیارت جامعه کبیره صراحتاً در شش فراز به کار رفته است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که «سلم» در زیارت جامعه کبیره چگونه تبیین شده و چه ابعادی در روایات امامیه و شرح‌های آن زیارت دارد؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، سطوح سه‌گانه «سلم امامان در برابر خداوند»، «سلم مؤمنان در برابر امامان» و «سلم مؤمنان در برابر یکدیگر» را بررسی می‌کند. نتایج نشان می‌دهد که سلم امامان در دو حالت خلقت و مصائب، سلم مؤمنان در عوالم پیشین و در برابر دستورات امامان و سلم مؤمنان نسبت به یکدیگر که منشأ آن تسلیم به امامان است، تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابن الأثیر الجزری، مبارک بن محمد (1367ش). النّهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسّسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  2. ابن بابویه الصدوق، محمد بن علی (1413ق). من لایحضره الفقیه. تحقیق: علی‌اکبر الغفّاری. قم: دفتر نشر اسلامی، چاپ دوم.
  3. ابن فارس، أحمد (1404 ق). معجم مقاییس اللّغة. تحقیق: عبدالسّلام محمد هارون. قم: مکتب الإعلام الإسلامیّ، چاپ اول.
  4. ابن قولویه قمی، جعفر بن محمد (1356ش). کامل الزّیارات. نجف: دارالمرتضویّة، چاپ اول.
  5. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
  6. الأسترآبادی، علی (1409ق). تأویل الآیات الظّاهرة فی فضائل العترة الطّاهرة. قم: دفتر نشر اسلامی، چاپ اول.
  7. جوادی آملی، عبداللّه (1388ش). ادب فنای مقربّان. قم: إسراء، چاپ پنجم.
  8. الرّاوندی، سعید بن هبة اللّه (1409ق). الخرائج و الجرائح. قم: مؤسّسة الإمام المهدی 4، چاپ اول.
  9. شبّر، السّید عبداللّه (1400ش). الأنوار اللّامعة فی شرح الزّیارة الجامعة. تحقیق: امیر رضاقلی. قم: دار زین العابدین، چاپ اول.
  10. صاحب، اسماعیل بن عبّاد (1414ق). المحیط فی اللّغة. بیروت: عالَم الکتاب. چاپ اول.
  11. صفّار، محمد بن الحسن (1404ق). بصائر الدّرجات فی فضائل آل محمد :. قم: مکتبة آیة اللّه المرعشیّ النّجفیّ، چاپ دوم.
  12. الطبرسی، أحمد بن علی (1403ق). الإحتجاج علی أهل اللّجاج. مشهد: نشر مرتضوی، چاپ اول.
  13. طریحی، فخرالدّین بن محمد (1375ش). مجمع البحرین. تهران: نشر مرتضوی، چاپ سوم.
  14. الطوسی، محمد بن الحسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق: سید حسن الموسوی الخرسان. تهران: دارالکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
  15. عیّاشی، محمد بن المسعود (1380ق). تفسیر عیّاشی. تهران: المطبعة العلمیّة، چاپ اول.
  16. الفراهیدی، الخلیل بن أحمد (1409ق). کتاب العین. قم: هجرت، چاپ دوم.
  17. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه الإمام امیرالمؤمنین 7، چاپ اول.
  18. فیّومی، أحمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشّرح الکبیر. قم: مؤسّسة دارالهجرة، چاپ دوم.
  19. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر قمی. قم: دارالکتاب، چاپ سوم.
  20. کربلائی، جواد بن عباس (1428ق). الأنوار السّاطعة فی شرح الزّیارة الجامعة. بیروت: مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
  21. کلینی، ثقة الإسلام محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تحقیق: علی‌اکبر الغفّاری. تهران: دارالکتب الإسلامیّة، چاپ چهارم.
  22. کوفی، فرات بن ابراهیم (1410ق). تفسیر فرات کوفی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
  23. مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار. بیروت: دارإحیاء التّراث العربیّ، راول.
  24. مجلسی، محمدتقی (1406 ق). روضة المتّقین فی شرح من لایحضره الفقیه (ط-القدیمة). قم: مؤسّسه کوشانپور، چاپ دوم.
  25. مصطفوی، السّید حسن (1368 ش). التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
  26. همدانی درودآبادی، سیدحسین (1396 ش). ترجمه الشّموس الطّالعة شرح زیارت جامعه کبیره. ترجمه محمدحسین نائیجی. قم: انتشارات کتاب جمکران، چاپ پنجم.