گونه‌های مواجهه اهل‌بیت علیهم السلام با روایات سایر فرق اسلامی

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد

چکیده

بعد از رحلت پیامبر9 جریان‌های فکری و کلامی متعدد شکل گرفتند. چهار فرقه خوارج، مرجئه، معتزله و اهل حدیث، از مهم‌ترین این جریان‌ها بودند. از جمله منابع عقاید آنها روایات نبوی9 بود. این روایات گاه به تحریف لفظی و تبیین ناصواب مبتلا شدند و گاه به وضع گرفتار آمدند. اهل‌بیت: در مواجهه با چنین روایاتی که مستمسک عقاید جریان‌های فکری و کلامی بود، به مواجهه پرداختند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم گاه مواضع تحریف روایات را برمی‌نمودند، گاه با تبیین صحیح روایات، سوء برداشت‌ها را می‌زدودند و گاه با استناد به ادله عقلی و نقلی، جعلی بودن حدیث را نشان می‌دادند.

کلیدواژه‌ها


- قرآن کریم؛ ترجمه: محمد مهدى فولادوند، تهران، دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1415ق
- اصول السنة، أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی، السعودیة، دار المنار، الطبعة الأولى، 1411هـ
- ‏ البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر المقدسى، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بى تا
- الامالی، ابوجعفر محمد بن حسن الطوسی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414 ق‏
‏- الامالی، ابو جعفر محمد بن علی الصدوق، بیروت، اعلمى، چ پنجم‏‏،1400 ق / 1362 ش‏
- الإنصاف فیما یجب اعتقاده، لایجوز اعتقاده، لایجوز الجهل به، أبو بکر محمد الطیب بن محمد القاضی المعروف بابن الباقلانی‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، چاپ اول‏، 1425ق‏
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، محمدباقر مجلسی، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق
- بحوث فی الملل و النحل، جعفر سبحانی، قم‏، مؤسسة النشر الإسلامی- مؤسسة الإمام الصادق، بی تا
- صفار، محمد بن حسن‏، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، محقق: محسن بن عباسعلى‏کوچه باغى، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1404 ق.
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، شمس الدین محمد بن احمد الذهبى، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى، ط الثانیة، 1413/1993.
- تاریخ بغداد، ابوبکر احمدبن علی الخطیب البغدادی، دراسة وتحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولى، 1417 / 1997 م
- تاریخ الأمم و الملوک، أبوجعفر محمد بن جریر الطبری، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث ، ط الثانیة، 1387/1967
- تأویل مختلف الحدیث، ابومحمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبة، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی تا
- تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، سید مرتضى بن داعى حسنى رازى‏، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ دوم‏، 1364 ش‏
‏- التبیان فی آداب حملة القرآن، محی الدین النووی، بیروت، دار ابن حزم، الطبعة الثالثة، 1414
- تفسیر مقاتل بن سلیمان، مقاتل بن سلیمان بلخى، بیروت، دار إحیاء التراث، 1423ق
- تمهید الأوائل وتلخیص الدلائل، أبو بکر محمد الطیب بن محمد القاضی المعروف بابن الباقلانی‏، تحقیق: الشیخ عماد الدین أحمد حیدر، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، الطبعة الثالثة، 1414/ 1993م
- التوحید، ابو جعفر محمد بن علی الصدوق، محقق: هاشم‏ حسینى، قم، جامعه مدرسین، چ اول‏، 1398ق‏
- الجامع الصغیر؛ السیوطی، جلال الدین؛ الطبعة الأولى، بیروت: دارالفکر، 1401ق
- الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، تهران، ناصرخسرو، چ اول، 1364ش
- الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، المفید، : مفید، محمد بن محمد، محقق: على‏ میرشریفى، قم‏، کنگره شیخ مفید، چاپ اول‏، 1413 ق‏
- الحور العین، ابو سعید بن نشوان حمیرى‏، تحقیق و تعلیق: کمال مصطفى‏، تهران‏، بی نا، 1972 م‏
- الخصال، ابو جعفر محمد بن علی الصدوق، محقق: على اکبر غفارى، قم‏، جامعه مدرسین‏، چ اول‏، 1362ش‏
- المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانى، تحقیق: صفوان عدنان داودى، دمشق/ بیروت، دارالعلم/ الدار الشامیة، چ اول،1412 ق
- رجال الکشی/ إختیار معرفة الرجال، محمد بن عمرکشى، محقق / مصحح: محمد بن حسن طوسى، حسن‏مصطفوى، مشهد، مؤسسة نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول‏، 1409 ق‏
- رسائل و مقالات، جعفر سبحانی، قم‏، مؤسسة الإمام الصادق (ع‏)، چاپ دوم‏، 1425ق‏
- سنن ابن ماجة، محمد بن یزید القزوینی، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار الفکر، بی تا
- سنن الترمذی، محمد بن عیسی الترمذی، تحقیق: عبد الوهاب عبد اللطیف، بیروت، دارالفکر، ط الثانیة، 1403ق
- سنن الدارقطنی، علی بن عمر الدارقطنی، بیروت، دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولى، 1417/ 1996 م
- السنن الکبرى، احمد بن حسین بن علی البیهقی، بی جا، دار الفکر، بی تا
- سنن أبی داود، أبوداود ابن الأشعث السجستانی، تحقیق: سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر، ط الأولى ، 1410ق
- شرح الأساس الکبیر، احمد بن محمد بن صلاح‏ شرفى، تحقیق: دکتر احمد عارف، صنعاء، دار الحکمة الیمانیة، چاپ اول‏، 1411 ق‏
- شرح مسلم، محی الدین النووی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق
- صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل البخاری، بیروت، دار الفکر، 1401ق / 1981م
- صحیح مسلم، مسلم بن الحجاج القشیری النیسابوری، بیروت، دار الفکر، بی تا
- الغدیر فی الکتاب و السنة والادب، عبدالحسین الامینی، بیروت، دارالکتاب العربی، ط الرابعة، 1397ق/ 1977م
- فتح الباری، شهاب‌الدین بن حجر العسقلانی، بیروت، دارالمعرفة، الطبعة الثانیة، بی تا
- الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم، عبد القاهر بغدادى‏، بیروت، دار الجیل- دار الآفاق‏، 1408 ق‏
- فرهنگ فرق اسلامى، محمد جواد مشکور، مشهد، آستان قدس رضوى‏، چاپ دوم، 1372 ش‏‏
- الفصل فی الملل و الأهواء و النحل‏، أبو محمد علیّ بن أحمد بن سعید بن حزم‏ اندلسى، تعلیق: احمد شمس الدین‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1416 ق‏
- الفقه الأبسط، أبوحنیفة النعمان بن ثابت، تحقیق: شیخ زاهد کوثرى، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1425 ق‏‏ ‏
- القاموس المحیط، محمد بن‌ یعقوب‌ الفیروز آبادی، بی جا، بی نا، بی تا 
- الکافی‌، محمد بن یعقوب کلینی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمدآخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ چهارم، 1407ق
- کتاب سلیم بن قیس، سلیم بن‌قیس هلالی، تحقیق: محمدباقر انصاری زنجانی، ایران، قم‏، چ اول‏، 1405 ق‏
- الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود زمخشرى، بیروت، دار الکتاب العربی، چ سوم، 1407 ق
 - کشف الأسرار و عدة الأبرار، رشیدالدین احمد بن ابى سعد میبدى، تحقیق: على اصغر حکمت، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371 ش
- لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم، محقق / مصحح: جمال الدین میر دامادى، ‏ بیروت، دار الفکر، چاپ سوم‏، 1414 ق‏
- متشابه القرآن و مختلفه،  محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى، قم، دار بیدار للنشر، چ اول، 1369‏ق
- مجمع البحرین‏؛ فخر الدین بن محمد طریحی، محقق: احمد حسینى اشکورى، تهران‏، مرتضوى، چ سوم‏‏، 1375 ش
- مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن الطبرسی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، چ سوم، 1372ش
 - مجمع الزوائد و منبع الفوائد ، نورالدین علی بن أبی‌بکر هیثمی، بیروت، دارالفکر، 1408ق.
- المحاسن، احمد بن محمد بن خالد برقی، محقق / مصحح: جلال الدین‏ محدث، قم‏، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371 ق‏
- مرجئه علل و عوامل پیدایش و گرایش به آن، علی غلامی دهقی، معرفت، شهریور 1387، شماره 129
- مرجئه و بنی امیّه، همسازی یا ناهمسازی(1)، علی غلامی دهقی، تاریخ در آیینه پژوهش، بهار 1383، شماره 5
- مروج الذهب و معادن الجوهر، أبو الحسن على بن الحسین بن على المسعودی، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چ دوم، 1409
- المستدرک علی الصحیحین، محمد بن عبد الله بن محمد الحاکم النیسابوری، بیروت، دارالفکر، بی تا
- مسند أبی حنیفة، أبونعیم احمد بن عبدالله الأصبهانی، تحقیق: نظر محمد الفاریابی، الریاض، مکتبة الکوثر، الأولى، 1415 - 1994 م
- المسند، احمد بن حنبل، بیروت، لبنان، دار صادر، بی تا
- مسندالربیع، الربیع بن حبیب بن عمر الأزدی البصری، تحقیق: محمد إدریس و عاشور بن یوسف، بیروت، دار الحکمة، 1415ق
- المعارف، ابو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبة دینورى، تحقیق: ثروت عکاشة، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ط الثانیة، 1992
- معانی الأخبار، ابو جعفر محمد بن علی الصدوق، محقق: على اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، چ اول، 1403 ق‏
- المعجم الأوسط، سلیمان بن احمد الطبرانی، بی جا، دار الحرمین للطباعة والنشر والتوزیع 1415/ 1995 م
- مفاتیح الغیب، ابوعبدالله محمد بن عمر فخرالدین الرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ سوم، 1420ق
- مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، ابوالحسن اشعری، آلمان، فرانس شتاینر، چاپ سوم‏،1400 ق‏
- المقالات و الفرق، سعد بن عبد الله اشعرى قمى‏، بی جا، مرکز انتشارات علمى و فرهنگى‏، چاپ دوم‏،1360 ش‏
- الملل و النحل، عبد القاهر بغدادى‏، تحقیق: دکتر بیر نصرى، بیروت‏، دار المشرق، چاپ سوم‏‏،1992 م‏
- الملل و النحل، محمد بن عبد الکریم شهرستانى، تحقیق: محمد بدران‏، ‏قم‏، الشریف الرضی‏، چ سوم‏، 1364 ش‏
- مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى، ‏قم‏، علامه‏، چاپ اول، 1379 ق‏
- نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، محمد محسن بن شاه مرتضى فیض کاشانى‏، محقق / مصحح: مهدى‏ انصارى قمى، تهران‏، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏، چاپ اول، 1371 ش‏‏
- حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم‏، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409ق‏.
- همیان الزاد، وهبی اباضی، بی جا، بی نا، بی تا