مفهوم‏ شناسی نور بودن خداوند با تکیه بر روایات تفسیری فریقین

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

آموزشیار دانشگاه قرآن و حدییث

چکیده

نور اسمی از اسمای حسنای خداوند و نام یکی از سوره‏های قرآن کریم و از کلماتی است که در قرآن و احادیث بر مصادیق گوناگونی اطلاق شده است. گرچه این مصادیق متعددند، ولی وجود ویژگی خاصی در آن مصادیق سبب نام‌گذاری نور به آنان می‌باشد. مشهورترین آیه‏ای که در قرآن کریم بحث نور را مطرح کرده است آیه 35 سوره نور است که واژۀ‏ نور در آن پنج مرتبه به کار رفته است. در طلیعه این آیه خداوند نور آسمان‏ها و زمین معرفی شده است Gاللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِF. مفسران، متکلمان، محدثان، فیلسوفان و عارفان دیدگاه‏های گوناگونی در خصوص معنای آن مطرح کرده‏اند؛ اما مهم‌ترین دیدگاه در زمینه نور بودن خداوند بر اساس روایات تفسیری فریقین، هدایت‏گری خداوند است.

کلیدواژه‌ها


-         الإحتجاج علی أهل اللجاج،طبرسی، أحمد بن علی، مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول،1403ه. ق.
-         الأصفی فی تفسیر القرآن،فیض کاشانی، محمد بن مرتضی(ملا محسن)، قم:مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ه. ق.
-         بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار أئمة الأطهار، مجلسی، محمدباقر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1413ه. ق.
-         البرهان فی تفسیر القرآن، بحرانی، سیدهاشم، تهران: بنیاد بعثت، چاپ اول، 1416ه. ق.
-         تاج العروس من جواهر القاموس، حسینی زبیدی، محمد مرتضی، بیروت: دارالفکر، چاپ اول، 1414ه. ق.
-         تأویل الآیات الظاهره، حسینی استرآبادی، سید شرف الدین علی، قم: دفتر انتشارات جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه قم، چاپ اول، 1409ه. ق.
-         التبیان فی تفسیر القرآن، طوسی، محمد بن حسن، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی، بی‏تا.
-         التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم،مصطفوی،حسن،تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،چاپ اول،1368ه. ش.
-         تفسیر اثنا عشری، حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن أحمد، تهران: انتشارات میقات، 1363 ه. ش.
-         تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، سمرقندی، نصر بن محمد بن أحمد، بیروت: دارالفکر، بی تا.
-         تفسیر الصافی، فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (ملا محسن)، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوم،1415ه. ق.
-         تفسیر القرآن العظیم (إبن‏أبی‏حاتم)، إبن‏أبی‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد، عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم ، 1419ه. ش.
-         تفسیر القرآن العظیم (إبن‏کثیر)، إبن‏کثیر دمشقی، إسماعیل بن عمرو، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، 1419ه. ق.
-         تفسیر القرآن الکریم،صدرالدین شیرازی،محمد بن إبراهیم،قم: انتشارات بیدار،1372ه. ش.
-         تفسیر القمی، قمی، علی بن إبراهیم، قم: دارالکتب، چاپ سوم، 1404ه. ق.
-         تفسیر جامع، بروجردی،سید محمد إبراهیم،تهران: انتشارات صدر، چاپ ششم، 1366ه. ش.
-         تفسیر شریف لاهیجی، شریف لاهیجی، محمد بن علی، تهران: دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373ه. ش.
-         تفسیر فرات الکوفی ،کوفی، فرات بن إبراهیم، تهران: موسسه الطبع و النشر فی وزارة الارشاد، چاپ اول،1410ه. ق.
-         تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب قمی، مشهدی، محمد بن محمدرضا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1368ه. ش.
-         تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ اول، 1374ه. ش.
-         تفسیر نورالثقلین، عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ه. ق.
-         تفسیرمنهج الصادقین فی إلزام المخالفین، کاشانی، ملافتح الله، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی،1366ه. ش.
-         التوحید (للصدوق)، إبن‏بابویه، محمد بن علی، قم:جامعه‏ی مدرسین، چاپ اول، 1398 ه. ق.
-         جامع البیان فی تفسیر القرآن، طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، بیروت: دارالمعرفه، چاپ اول،1412 ه. ق.
-         جوامع الجامع، طبرسی، فضل بن حسن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران ومدیریت حوزه‏ی علمیه‏ی قم، 1377ه. ش.
-         الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، شبر، سید عبدالله، کویت: مکتبة الأفین، چاپ اول، 1407 ه. ق.
-         الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، سیوطی، جلال‏الدین، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404 ه. ق.
-         زادالمسیر فی علم التفسیر، إبن‏جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی، بیروت: دارالکتاب العربی چاپ اول، 1422ه. ق.
-         زبدة التفاسیر ، کاشانی، ملا فتح الله، قم: بنیاد معارف اسلامی، چاپ اول، 1423ه. ق.
-         غررالأخبار و دررالآثار فی مناقب أبی الائمة الأطهار، دیلمی، حسن بن محمد، ایران: دلیل ما، چاپ اول، 1427 ه. ق.
-         قاموس قرآن، قرشی بنایی، علی اکبر، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1412ه. ق.
-         الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن إسحاق، قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1429ه. ق.
-         کتاب العین، فراهیدی، خلیل بن أحمد، قم: نشر هجرت، چاپ دوم، 1409ه. ق.
-         الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ثعلبی نیشابوری، أبو‏إسحاق أحمد بن إبراهیم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422ه. ق.
-         لباب التأویل فی معانی التنزیل، بغدادی، علاءالدین علی بن محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول،1415ه. ق.
-         لسان العرب، إبن‏منظور، محمد بن مکرم، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر، چاپ سوم، 1414ه. ق.
-         مجمع البحرین،طریحی، فخرالدین بن محمد، تهران: مرتضوی، چاپ سوم، 1375ه. ش.
-         مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسسی، فضل بن حسن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم،1372 ه. ش.
-         المحیط فی اللغة، صاحب بن عباد، إسماعیل، بیروت: عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ه. ق.
-         مخزن العرفان در تفسیر قرآن، بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361ه. ش.
-         مشکاة الانوار، غزالی، أبوحامد، صادق آیینه وند، تهران: 1357ه. ش.
-         مصباح الشریعه، منسوب به جعفر بن محمد(علیه السلام)، بیروت: اعلمی،چاپ اول، 1400ه. ق.
-         المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی،فیومی، أحمد بن محمد، قم: موسسه دارالهجره، چاپ دوم، 1414 ه. ق.
-         معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، بغوی، حسین بن مسعود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1420 ه. ق.
-         معانی الأخبار، إبن‏بابویه، محمد بن علی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم، چاپ اول، 1403 ه. ق.
-         معجم مقاییس اللغة، إبن‏فارس، أحمد،قم: مکتب الأعلام الاسلامی،چاپ اول، 1404ه. ق.
-         مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، بیروت: دارالقلم ـ دارالشامیه، چاپ اول، 1412ه. ق.
-         مناقب آل أبی‏طالب (علیهم السلام)، إبن‏شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، قم: علامه، چاپ اول، 1379ه. ش.
-         المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، سید محمد حسین، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم، 1417ه. ش.
-         النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، إبن‏أثیر جزری، مبارک بن محمد، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، ، 1367 ه. ش.
-         نهج البیان عن کشف معانی القرآن شیبانی، محمد بن حسن، تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، 1413ه. ق.
-         الوافی، فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمومنین علی (علیه السلام) چاپ اول، 1406ه. ق.
-         وجوه قرآن تفلیسی، حبیش بن ابرهیم، تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، 1371ه. ق.
-         الوجوه و النظایر لألفاظ کتاب الله العزیز، دامغانی، حسین بن محمد، قاهره: وزارت اوقاف ، بی تا.