گونه‌شناسی تطبیقی عذاب برزخی و اخروی از نگاه روایات تفسیری

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

کارشناسی ارشد

چکیده

برزخ و آخرت، هم قرارگاه انسان‌هایی است که مسیر قرب الهی و کمال را پیموده، به سعادت نایل می‌گردند؛ و هم قرارگاه آنانی است که از بن دگی خدا روی برتافته، راه گنه‌کاری و زشت‌کاری را در پیش‌گرفته و دچار کیفر الهی می­شوند.
این پژوهش عهده‌دار گونه‌شناسی تطبیقی عذاب­های روحانی و جسمانی در برزخ و آخرت، آن‌هم از دیدگاه روایات و تفاسیر است. از برجسته­ترین نتایج پژوهش حاضر این است که سطح عذاب در عالم برزخ نسبت به آخرت از شدت کم‌تری برخوردار است و مشمولان عذاب الهی دریک دسته‌بندی منظم قرار می­گیرند.
این مقاله به روش توصیف و تحلیل محتوای آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت: نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها


          1ـ قرآن کریم.                                                                                                       2ـ ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله‏، (شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید)، (تحقیق، ابراهیم، محمد ابوالفضل‏)جلد 6، قم‏، مکتبة آیة الله المرعشی، 1404ق.
3ـ ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏، (متشابه القرآن و مختلفه( لابن شهر آشوب))جلد2، قم، انتشارات دار بیدار للنشر، 1369 ق.                                                                                                                     5ـ ابن بابویه، محمد بن علی، (معانی الاخبار)، (تحقیق غفاری، علی اکبر)، قم، انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1403ق، ص198
7ـ ابن بابویه، محمد بن على، (من لا یحضره الفقیه‏)، (تحقیق غفارى، على اکبر) جلد1، 2،  قم، انتشارات دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1413 ق.‏                                                                
8ـ ابن طاووس، على بن موسى‏، (الدروع الواقیة)جلد1، بیروت،  انتشارات مؤسسة آل البیت علیهم السلام. 1415ق.                                                                                                  9ـ آلوسى سید محمود، (روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏)جلد16، بیروت، انتشارات دارالکتب العلمیه‏، 1415 ق‏.                                                                                               11ـ ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم، ( الکشف و البیان عن تفسیر القرآن‏)جلد6، بیروت، انتشارات دارإحیاء التراث العربی‏، 1422 ق.
12ـ شهید ثانى، زین الدین بن على‏، (شرح مصباح الشریعة / ترجمه عبد الرزاق گیلانى‏)، (تحقیق آقا جمال خوانسارى، محمدبن حسین‏)جلد1، تهران، انتشارات پیام حق‏، بیتا                                 13ـ حر عاملى، محمد بن حسن‏،( وسائل الشیعة)، تحقیق مؤسسة آل البیت b‏)، جلد9، 14، 25 قم‏، انتشارات مؤسسة آل البیت b‏،1409 ق.                                                                       14ـ حلّی، حسن بن یوسف، (کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد(قسم الالهیات))(تحقیق تبریزی سبحانی، جعفر) قم، انتشارات موسسه امام صادقg ، 1382 ش.                                          15ـ دیلمى، حسن بن محمد، (إرشاد القلوب إلى الصواب( للدیلمی))جلد1، قم، انتشارات الشریف الرضی‏، 1412 ق.                                                                                                16ـ راغب اصفهانی، حسین ابن محمد، (مفردات الفاظ القرآن)، (تحقیق داوودی، صفوان عدنان،)جلد1، چاپ اول، بیروت انتشارات دار القلم، 1412 ق، قطع وزیری.                                                                                
17- شریف الرضی، محمد بن حسین‏( نهج البلاغة)(تحقیق صالح، صبحی‏) قم، انتشارات هجرت، 1414 ق.                       
18ـ طبرسى، فضل بن حسن، (مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏) جلد1، 3، 4، 5، 7، 8، 9، 10تهران‏، انتشارات ناصرخسرو1372ش.                                                                                                                                                                                                                           19ـ طباطبایى، سید محمد حسین، ( المیزان فى تفسیر القرآن)جلد1، 4، 8، 9، 11، 14، 15، 17، 18، 19، 20، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، 1417 ق.                                             20ـ طوسى، محمد بن حسن، ( التبیان فى تفسیر القرآن‏)، (تحقیق عاملی، احمدحبیب)، جلد 2، 3، 5، 6، 7، 9، 10، چاپ اول، بیروت‏، انتشارات دار احیاء التراث العربى‏، بیتا.                                                                      21ـ طوسى، محمد بن الحسن0(تهذیب الأحکام)، (تحقیق خرسان، حسن الموسوى‏)جلد5، تهران، انتشارات دار الکتب الإسلامیه‏، 1407 ش.                                                                                                                                                                                 22ـ طوسى، محمد بن الحسن‏، (الأمالی)تحقیق مؤسسة البعثة)جلد1، قم، انتشارات دار الثقافة، 1414ق.                                                                                                                                        23ـ عروسى حویزى، عبد على بن جمعه، ( تفسیر نور الثقلین)، (تحقیق رسولی محلاتی،سیدهاشم )، جلد3، 4، 5، قم،انتشارات اسماعیلیان،1415 ق.‏                                                                                                                                                                                                
24ـ على بن الحسینg، امام چهارم، (الصحیفة السجادیة) قم، انتشارات نشر الهادى‏، 1376 ش.                          25ـ عیاشى، محمد بن مسعود، (تفسیر العیّاشی‏)،(تحقیق رسولى محلاتى، سید هاشم‏) جلد 1، 2، تهران‏، انتشارات المطبعة العلمیة،1380 ق‏.                                                                                                          26ـ فخر رازى، محمد بن عمر، (مفاتیح الغیب‏) جلد 4، 22، 23، 29بیروت‏، انتشارات دار احیاء التراث العربی‏، 1420 ق.                                                                                                                  27ـ فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى، (الوافی‏)، جلد3، 4، 10،اصفهان‏، انتشارات کتابخانه امام أمیر المؤمنین على g‏، 1406 ق.                                                                            28ـ فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى،(‏تفسیر الصافی‏)، (تحقیق اعلمى، حسین) جلد2، 3، 4، تهران‏، انتشارات مکتبه الصدر، 1415ق.                                                                                                                                     29ـ قمى، على بن ابراهیم (تفسیر القمی‏)، (تحقیق موسوى جزائرى، طیّب) جلد 1، 2، 13، قم، انتشارات دار الکتاب‏،1404 ق.                                                                                                                    30ـ قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، (تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏)، (تحقیق درگاهى، حسین‏)جلد 13، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات‏، 1368 ش‏                                                31ـ کاشانى، ملا فتح الله‏،(زبدة التفاسیر) جلد 6، قم‏، انتشارات بنیاد معارف اسلامى‏،1423 ق                            32ـ کلینى، محمد بن یعقوب‏، (الکافی ط- الإسلامیة)، (تحقیق غفارى على اکبر و آخوندى، محمد)، جلد 1، 2، 3، 4، 5، تهران‏، انتشارات دار الکتب الإسلامیة،1407 ق.‏                                                                            33ـ کلینى، محمد بن یعقوب،‏ ( کافی( ط- دار الحدیث)، (تحقیق دارالحدیث) جلد2، 5، 8، قم، انتشارات دارالحدیث، 1429ق.                                                                                                     34ـ کوفى، فرات بن ابراهیم‏، (تفسیر فرات الکوفی)، (تحقیق کاظم، محمد)جلد1، تهران، انتشارات مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏،1410 ق.                                                                                    35ـ گروهی از ترجمان‏، (ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏ )جلد 22، قم، انتشارات فراهانى‏،1360 ش.                                                                                                                 
36ـ محمدیان، محمد (آیات المعاد) جلد 1، تهران، انتشارات مشکات، 1383ش، قطع وزیری.                              
37ـ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، (بحار الأنوار ط- بیروت)، (تحقیق جمعی از محققان)، جلد6، 7، 10، 18،54،65، 74، 75.8، بیروت، انتشارات دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق. 
38ـ مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى‏، (لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه‏)جلد2، قم، انتشارات مؤسسه اسماعیلیان‏، 1414 ق‏.                                                                                              
39ـ مفید، محمد بن محمد، (الإختصاص)جلد1، قم، انتشارات الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، 1413ش.                                                                 40ـ  منسوب به امام حسن عسگریg، (تحقیق مدرسه امام مهدىg ‏‏)جلد 1، قم ، انتشارات مدرسة الإمام المهدیg  1409 ق.