بررسی سندی و دلالی حدیث «شرارکم عزابکم»

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از احادیثی که نیاز به بررسی و تأمل دارد، حدیث «شرارکم عزابکم» است. با بررسی‌های انجام شده مشخص شد در منابع اهل سنت به چهار شکل روایت شده و اولین بار در مسند احمد بن حنبل آمده است و در منابع شیعه اولین بار در کتاب المقنعه شیخ مفید و سپس در کتاب روضة الواعظین فتال نیشابوری و «جامع الاخبار» شعیری آمده است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که روایت مورد نظر در منابع شیعه و اهل سنت، سند معتبری ندارد و ضعیف به شمار می­رود؛ ولی متن آن با روایت‌های دیگر که تجرد گرایی را مذمت کرده در یک راستا است و با منطق قرآن که تأکید زیادی بر ازدواج و تشکیل خانواده داشته هماهنگ است، همچنین قیدهای اضافی از جمله «اخوان الشیاطین و اراذل موتاکم» که به فرد مجرد نسبت داده شده است، مورد تأیید آیات قرآن است. 

کلیدواژه‌ها


-قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند؛
- ابن درید، محمد بن حسن. (بی­تا). جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین؛
- ابن سیده، على بن اسماعیل. (بی­تا). المحکم و المحیط الاعظم، بیروت: دار الکتب العلمیة؛
- ابن فارس، أحمد بن فارس. (1404ق). معجم المقاییس اللغة، مصحح: هارون، عبد السلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی؛
- ابن حبان، محمد. (1393ش). الثقات، هند: دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن؛
- _____. (1396ق). المجروحین، محقق محمود إبراهیم زاید، حلب: دار الوعی؛
- ابن حجر عسقلانی، أبوالفضل أحمد بن علی. (1415ق). الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیه؛
- _____. (1362). تهذیب التهذیب، هند: دائره المعارف النظامیه؛
- ابن جوزی. (1386). الموضوعات، محقق عبد الرحمن محمد عثمان، مدینه: محمد عبد المحسن صاحب المکتبة السلفیة؛
- ابن عبدالبر قرطبی، ابو عمر یوسف بن عبد الله. (1412ق). الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، محقق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجبل؛
- ابن عدی، ابو احمد. (1418ق). الکامل فی ضعفاء الرجال، محقق عادل أحمد عبد الموجود-علی محمد معوض، بیروت، الکتب العلمیة؛
-  ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى؛
-  أبو عبد الله أحمد بن محمد حنبل. (1421ق). مسند، محقق شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد، بیروت: مؤسسة الرسالة؛
- ازهری، محمد بن احمد. (بی­تا). تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربى؛
- انصاریان، حسین. (1380ش). نظام خانواده در اسلام، قم: نشر ام ابیها؛
-  آذرنوش، آذرتاش. (1379). فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران: نشر نی؛
- آلوسی، سیدمحمود. (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه؛
- جوهری، اسماعیل بن عباد. (1399ق). الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، مکه مکرمه، دار العلم‏؛
- حسینی همدانی، سید محمد حسین. (1404ق). انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی؛
- حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة، قم: موسسة آل البیت؛
- حلی، حسن بن علی بن داود. (1342). الرجال (لابن داود)، تهران: دانشگاه تهران؛
- حلی، حسن بن یوسف. (1411). رجال العلامه الحلی، محقق بحرالعلوم محمد صادق، نجف، دار الذخائر؛
- خلیل بن احمد فراهیدی. (1410). العین، قم، انتشارات هجرت؛
- خویی، ابوالقاسم. (1413ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی­جا، بی­نا؛
- ذهبی، شمس الدین أبو عبد الله. (1382ش). میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالمعرفة؛
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم؛
-  زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی؛
- شبیری زنجانی، محمد جواد. (1429ق). توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر؛
-  شعیری، محمد بن محمد (بی­تا). جامع الأخبار، نجف: مطبعة حیدریة؛
-  صدوق، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین؛
-  طباطبایی، محمد حسین. (1374ش). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر موسوی، قم: جامعه مدرسین؛
- طبرانی، سلیمان بن أحمد. (1405ق). مسند الشامیین، محقق حمدی بن عبدالمجید السلفی، بیروت: موسسة الرسالة؛
-_____. (بی­تا). المعجم الأوسط، محقق طارق بن عوض الله بن محمد و عبد المحسن بن إبراهیم الحسینی،  قاهره: دارالحرمین؛
- طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو؛
- طریحی، فخرالدین. (1375ش). مجمع البحرین، مصحح احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی؛
-  طوسی، محمد بن حسن. (بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى؛
- _____. (1373). الفهرست، محقق: قیومى اصفهانى جواد، قم: موسسة النشر الاسلامی؛
- _____. (1373). رجال الطوسی، قم: موسسة النشر الاسلامی؛
- عقیلی، ابو جعفر محمد بن عمرو. (1404ق). الضعفاء الکبیر، محقق عبد المعطی أمین قلعجیق، بیروت: دار المکتبة العلمیة؛
- فتال نیشابورى، محمد بن احمد. (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، انتشارات رضى‏؛
- فتنی، محمد طاهر بن علی. (1343). تذکرة الموضوعات، القاهره: ادارة الطباعة المنیرة؛
- فخرالدین رازى ابوعبدالله محمد بن عمر. (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى؛
- قرائتی، محسن. (1385). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن؛
- قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا. (1368). کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: انتشارات وزارت ارشاد اسلامى؛
- کشی، محمد بن عمر. (بی­تا). رجال الکشی، محقق مهدی رجایی، قم، موسسه آل البیت؛
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، تهران: دارالحدیث؛
- گنابادى، سلطان محمد. (1408ق). بیان السعادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات؛
- مزی، یوسف بن عبدالرحمن. (1400). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت: مؤسسة الرسالة؛
- مصطفوی، حسن. (1393). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی؛
- مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی؛
- مفید، محمد بن محمد. (1413ق). المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید؛
-  منتجب الدین، علی بن عبیدالله. (1422ق). الفهرست‏، قم‏: کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی؛
- نجاشی، احمد بن علی. (1365). رجال النجاشی، قم: موسسه النشر الاسلامی؛
- نسائی، أبو عبدالرحمن أحمد بن شعیب. (1396). الضعفاء والمتروکون، محقق محمود إبراهیم زاید، حلب: دارالوعی؛
- نوری، حسین بن محمد تقی. (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: موسسه آل البیت؛
 
نرم افزارها
نرم افزار- درایة النور نسخه 1-2