گونه‌شناسی روایات معمربن‌راشد در منابع ‌شیعی

نوع مقاله : نشریه حدیث و اندیشه

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

درباره وجود شخصیت سلیم بن قیس و نیز انتساب کتابی حدیثی به وی، اختلاف نظر و مناقشات متعددی وجود دارد؛ برخی، کتاب منسوب به سلیم را ساختگی دانسته‌اند و برخی دیگر معتقد هستند که وی کتاب حدیثی داشته است. بنابراین اکنون لازم است پژوهش مستقلی پیرامون ابعاد مختلف این کتاب، از جمله اسناد اصلی نسخه‌های خطی سلیم، که منقول از معمر بن راشد هستند، انجام شود. نتایج بررسی روایات هفتادگانه معمر در منابع شیعی، روشن نمود که: حدود نیمی از روایات معمر، که البته به فضائل اهل‌بیت(ع) مرتبط هستند، در منابعی وجود دارند که این منابع، از نظر اصالت یا انتساب به مؤلف و یا زمان تألیف، مخدوش هستند. همچنین (جدای از احادیث جعلی سلیم در کتاب الغیبه نعمانی)، هیچ حدیثی از معمر بن راشد به نقل از سلیم در منابع شیعه و سنی وجود ندارد. همچنین، هیچ حدیثی نیز از معمر به نقل از ابان بن ابی‌عیاش (تنها راوی کتاب سلیم) در منابع شیعی، وجود ندارد. از سوی آخر، با توجه به اینکه ابان بن ابی عیاش و معمر بن راشد و عبدالرزاق بن همام (راویان اسناد کتاب سلیم)، همگی از راویان عامه هستند؛ به نظر می‌رسد که اسناد معمر برای احادیث کتاب کنونی منسوب به سلیم، ساختگی باشند

کلیدواژه‌ها


  1. ابن شاذان، محمد بن احمد، (1407ق)، مائة منقبة من مناقب أمیرالمؤمنین، قم: مدرسۀ الإمام المهدی†.
  2. ابن‏ شهرآشوب، محمد بن‏ علی، (۱۳۷9ق)، مناقب آل أبی‏طالب، قم: علامه.
  3. ابن طاووس، (1413ق)، الیقین باختصاص مولانا علی†، قم: دار الکتاب.
  4. ابن‎ غضائری، احمد بن الحسین، (1422ق)، رجال ابن الغضائری، به کوشش: حسینى جلالی، قم: دار الحدیث.
  5. استادی، کاظم، (1398ش)، «البراهین الصریحة و محمد بن سلیمان کوفی»، حدیث حوزه، سال ؟، شمارۀ
  6. استادی، کاظم، (1399ش)، الف: دربارۀ اسناد سلیم، قم: کتاب‏خانۀ دار الحدیث.
  7. استادی، کاظم، (1399ش)، ب: دربارۀ راویان سلیم، قم: کتاب‏خانۀ دار الحدیث.
  8. استادی، کاظم (1399ش)، پ: دربارۀ نسخه‏های خطی منسوب به سلیم، قم: کتاب‏خانۀ دار الحدیث.
  9. استادی، کاظم، (1399ش)، ت: «معرفی نسخه‏های خطی سلیم»، میراث شهاب، سال ؟، شمارۀ
  10. استادی، کاظم، (1399ش)، ث: نسبت منابع نخستین و سلیم، قم: کتاب‏خانۀ دار الحدیث.
  11. استادی،کاظم، (1399ش)،چ: مأخذشناسی سلیم و کتاب او، قم: ارزشمند.
  12. استادی، کاظم، (1399ش)، ح: نسخه‏های خطی منسوب به سلیم، قم: کتاب‏خانۀ دار الحدیث.
  13. استادی، کاظم، (1400ش)، ب: «بررسی انتساب سند کتاب سلیم به شیخ طوسی»، علوم حدیث، دورۀ 26، شمارۀ 1، شمارۀ پیاپی 99، صص150 ـ
  14. استادی، کاظم، (1400ش)، ج: «روایات سلیم بن قیس در الغیبه نعمانی و بررسی وضعیت استثنایی آن در میان روایات دیگر»، اعتبارسنجی حدیث، دورۀ دوم، شمارۀ
  15. استادی، کاظم، (1400ش)، چ: «بازشناسی مؤلف کتابی که المسترشد خوانده می‏شود»، پژوهش‏های قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، سال ؟، شمارۀ ؟.
  16. الحافظ ابن البطریق، (1407ق)، عمدة عیون صحاح الأخبار، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  17. حیدریمزرعهآخوند،محمدعلی، (1397ش)، «کاوشی در پدیدآورندۀ کتاب الاختصاص»، حدیث‏پژوهی، سال دهم، شمارۀ
  18. خزاز رازی، علی بن محمد، (1401ق)، کفایة الأثر، قم: بیدار.
  19. خویی، ابوالقاسم، (1983م / ۱۴۰۳ ق)، معجم رجال الحدیث، بیروت: ؟ (چاپ افست قم).
  20. سبزواری، محمّد بن محمّد، (1372)، جامع الأخبار، قم: مؤسسۀ آل‏ البیت‰.
  21. سلیمبنقیس، (1415ق)، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، قم: الهادی.
  22. صدوق، محمد بن علی، (1376ش)، الأمالی، تهران: کتابچی.
  23. صدوق، محمد بن علی، (۱۳۷۹ق )، معانی الاخبار، قم: جامعۀ مدرسین.
  24. صدوق، محمد بن علی، (1389ق)، خصال، تهران: مکتبة الصدوق.
  25. صدوق، محمد بن علی، (بی‏تا)، علل الشرایع، نجف: مکتبة الحیدریة.
  26. طبرسی، أحمد بن علی، (1403ق)، الاحتجاج، تعلیق: السید محمدباقر الخرسان، مشهد: المرتضی.
  27. طبرسی، فضل بن حسن، (۱۴۱۷ق)، اعلام الوری باعلام الهدی، قم: مؤسسۀ آل ‏البیت‰.
  28. طبری، ابن ‏رستم، (1415ق)، المسترشد، تهران: مؤسسة الثقافه الاسلامیه لکوشانبور.
  29. طبری، عمادالدین، (1383ق)، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، نجف: الحیدریة.
  30. طوسی، محمد بن حسن، (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة.
  31. طوسی، محمد بن حسن، (بی‏تا)، الإستبصار، قم: نشر معارف.
  32. طوسی، محمد بن حسن، (1382ق)، اختیار معرفة الرجال، قم: آل ‏البیت.
  33. طوسی، محمد بن حسن، (1414ق)، الامالی، قم: دار الثقافة.
  34. طوسی، محمد بن حسن، (1429ق)، الغیبة، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی.
  35. طوسی، محمد بن علی بن ‏حمزه، (1371ش)، الثاقب فی المناقب، قم: انصاریان.
  36. طوسی، محمد بن حسن، (۱۳۹۰ق)، تهذیب الاحکام، به کوشش: حسن موسوی خرسان، تهران: بی ‏نا.
  37. عسقلانی،ابن ‏حجر، (بی ‏تا)،تهذیب التهذیب، بیروت: دار إحیاء التراث ‏العربی.
  38. عیاشی،محمدبنمسعود، (1381ق)،تفسیر عیاشی، تهران‏: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
  39. فکوری، علی‏جمعه، (1397ش)، «عمر بن اذینه و گونه‏شناسی روایات او در غیر از کتاب سلیم»، سخن تاریخ، سال دوازدهم، شمارۀ 28.
  40. قندهاری،محمد، (۱۳۹۸ش)، «بازشناسیهویتتاریخیسلیمبنقیسهلالی»،پایان‏نامهدکتری،دانشگاهتهران،پردیسفارابی (قم).
  41. کراجکی، محمد بن علی، (1410ق)، کنز الفوائد، قم: دار الذخائر.
  42. کلینی، محمد بن یعقوب، (١٤٠٧ق)، الکافی، تهران: دار الکتب السلامیه.
  43. کوفی، محمد بن سلیمان، (1423ق)، مناقب الإمام أمیرالمؤمنین†، قم: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
  44. مدرسی طباطبایی، حسین، (1383ش)، میراث مکتوب شیعه، ترجمه: علی قرائی، قم: کتاب‏خانۀ تاریخ ایران و اسلام.
  45. مِزّی، یوسف‏ بنعبدالرحمان، (1422ق)،تهذیب ‏الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: الرساله.
  46. مغربی، نعمان بن محمد، (1409ق)، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، قم: نشر اسلامی.
  47. مفید، محمّد بن محمّد بن نُعمان، (١٤١٤ق)، الاختصاص، بیروت: دار المفید.
  48. مفید، محمّد بن محمّد بن نُعمان، (1413ق)، الارشاد، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
  49. مفید، محمّد بن محمّد بن نُعمان، (۱۴۱۳ق‏)، الجمل و النصرة، تحقیق و تصحیح: علی میر شریفى‏، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
  50. نعمانی، محمّد بن ابراهیم، (1397ق)، الغیبه، تهران: صدوق.
  51. یحیی، علی (1397ش)، «سلیم بن قیس در کتب ستّه»، مقالۀ دست‏نویس.